Εφημερίδα Εξόρμηση
3 Νοεμβρίου 1985
Τα αριστερά πολιτικά κόμματα που εκφράζουν αυθύπαρκτα κοινωνικά και ιδεολογικά ρεύματα, μπορούν να διατηρούν την πειστικότητα του πολιτικού τους λόγου, την ελκυστικότητα των κοινωνικών τους οραμάτων και την αποτελεσματικότητα της πολιτικής τους πρακτικής, μόνο όταν βρίσκονται σε αντιστοιχία με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες και μόνο όταν πραγματοποιούν βαθιές τομές στη φυσιογνωμία, στη θεωρία, στη στρατηγική και στην πολιτική τους.
Αυτό επιβεβαίωσε το εγχείρημα που πραγματοποιεί το Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα με την οργανική μετεξέλιξή του σε ένα ανοικτό κόμμα της ευρύτερης Αριστεράς. «Δεν μπορούμε να μην απελευθερωθούμε από ένα ιδεολογικό περίβλημα που έχει ξεπεραστεί στην πράξη πριν από πολλά χρόνια», ανέφερε ο Γραμματέας του Ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος Ακίλε Οκέτο, τονίζοντας την αναγκαιότητα επανίδρυσης του μεγαλύτερου αριστερού κόμματος της Δυτικής Ευρώπης.
Το εγχείρημα που επιχειρεί το Ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα έχει αναμφίβολα σημαντικές παραμέτρους για τις δυνάμεις της Ευρωπαϊκής Αριστεράς. Το εγχείρημα αυτό αποτελεί πρωτόγνωρη πρωτοβουλία γιατί αφορά τη φυσιογνωμία, την ταυτότητα, την πολιτική και την πρακτική ενός ολόκληρου ιστορικού χώρου που δημιουργήθηκε στις αρχές του αιώνα, μετά τη διάσπαση του εργατικού κινήματος και τη δημιουργία της 2ης και 3ης Διεθνούς.
Ο χώρος της κομμουνιστικής Αριστεράς που συνδέθηκε οργανικά με μια ολόκληρη ιστορική περίοδο, την περίοδο της βιομηχανικής ανάπτυξης βρίσκεται σήμερα στα όρια εξάντλησής του.
Καταλυτικό ρόλο διαδραμάτισαν στην κατεύθυνση αυτή οι κοσμογονικές αλλαγές που πραγματοποιούνται σήμερα στις χώρες του πρώην «υπαρκτού σοσιαλισμού». Η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» αποκάλυψε τις αντιδημοκρατικές, αναχρονιστικές και καταπιεστικές δομές των καθεστώτων που είχαν επιβληθεί στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ανέτρεψε ιδεολογικούς μύθους, συμπαρέσυρε πολιτικά σύμβολα, γελοιοποίησε πρόσωπα και προκάλεσε ενοχές σ’ αυτούς που πρόβαλλαν ως μοντέλα εφαρμοσμένου σοσιαλισμού τις μορφές κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης που είχαν επικρατήσει στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
Ταυτόχρονα η κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» συμπαρέσυρε ένα κωδικοποιημένο και κλειστό σύστημα ιδεών και αντιλήψεων, δημιουργώντας υπαρξιακά προβλήματα στις δυνάμεις της κομμουνιστικής Αριστεράς που το είχαν «ως εικόνισμα».
Το ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα, με πλούσια θεωρητική και πολιτική εμπειρία, ήταν το πρώτο κόμμα από τον χώρο της κομμουνιστικής Αριστεράς που διαφοροποιήθηκε τόσο από τις βαρβαρότητες που διέπραξαν οι χώρες του «υπαρκτού σοσιαλισμού» όσο και από την πολιτική που ακολούθησαν τα κόμματα της κομμουνιστικής ορθοδοξίας. Αρκεί να θυμηθούμε ότι οι πολιτικές και ιδεολογικές διαφορές του Ι.Κ.Κ. με το ορθόδοξο κομμουνιστικό κίνημα εκπορεύονταν από την εποχή του Τολιάτι. Επίσης, αξίζει να θυμηθούμε την καταδίκη των γεγονότων στην Ουγγαρία το 1956, την υπεράσπιση των αντιφρονούντων και την καταδίκη της Σοβιετικής εισβολής στην Πράγκα κ.ά.
Στην πλούσια πολιτική διαδρομή του το ΙΚΚ ήταν πρωτοπόρο στις αναζητήσεις και στους προβληματισμούς που ανπατύχθηκαν στον χώρο της ευρύτερης Αριστεράς, έγκαιρα απέκρουσε τη μονολιθικότητα, τον δογματισμό και τις ιδεοληψίες που αναπτύχθηκαν στο διεθνές κομμουνιστικό κίνημα, ανοίγοντας νέους δρόμους, τόσο στην πολιτική θεωρία όσο και στη στρατηγική του.
Όταν τα άλλα κομμουνιστικά κόμματα ήταν προσηλωμένα στη «Μέκκα του σοσιαλισμού», περιμένοντας να κάνουν την εξ εφόδου κατάληψη των «χειμερινών ανακτόρων», το ΙΚΚ διαμόρφωνε τη στρατηγική του δημοκρατικού δρόμου για τον σοσιαλισμό. Πίστευε ότι η δημοκρατία και ο σοσιαλισμός ήταν άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Αναζητούσε μια νέα στρατηγική πρόταση για τις δυνάμεις της εργασίας και του πολιτισμού, θεωρώντας ότι μόνο με μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις στον χώρο του κράτους, των θεσμών, της οικονομίας και των εργασιακών σχέσεων η Αριστερά μπορεί να διαμορφώσει τους όρους ιδεολογικής ηγεμονίας της.
Η μετεξέλιξη που επιχειρεί το ΙΚΚ επιβεβαιώνει τις αυθεντικές σχέσεις που έχει το κόμμα αυτό με τη σημερινή πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα και πιστοποιεί τη δυνατότητα πολιτικής, ιδεολογικής και προγραμματικής ανανέωσής του.
Σ’ έναν κόσμο που καθημερινά αλλάζει, η Αριστερά δεν μπορεί να μένει καθηλωμένη στα αποστεωμένα σχήματα του παρελθόντος. Και δεν μπορεί να χρησιμοποιεί έναν παρωχημένο πολιτικό λόγο γιατί το μόνο που θα καταφέρνει είναι να αποσυνδέεται από τις ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις, να ενισχύει τα φαινόμενα ιδιώτευσης και αποστράτευσης των αριστερών πολιτών από τα κόμματα της Αριστεράς, και να τροφοδοτεί τις τάσεις αποιδεολογικοποίησης, ενισχύοντας έτσι την ιδεολογική επικυριαρχία των δυνάμεων του νεοσυντηρισμού.
Τα φαινόμενα απονεύρωσης του κοινωνικού οραματισμού στον χώρο των δυνάμεων της παραδοσιακής Αριστεράς, που μένουν προσκολλημένες σε δογματικές και συντηρητικές απόψεις, αποδεικνύουν την αναντιστοιχία αυτών των δυνάμεων με τις σημερινές ανάγκες που δημιουργεί η νέα κοινωνική πραγματικότητα. Για τις προοδευτικές και αριστερές δυνάμεις, η σημερινή πραγματικότητα ούτε επιβεβαίωση του «τέλους της Ιστορίας» αποτελεί ούτε αλλάζει το ταξικό περιεχόμενο των κοινωνιών του ώριμου καπιταλισμού. Απλώς αποκαλύπτει τις προσαρμοστικές ικανότητες που έχει ο καπιταλισμός.
Το σημερινό κόσμο που καθημερινά αλλάζει με ιλιγγιώδη ταχύτητα, διαπερνούν νέες αντιθέσεις, τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο. Οι νέες αυτές αντιθέσεις έχουν πολλαπλασιαστικές επιδράσεις στον χώρο της παραγωγής, της οικονομίας, του πολιτισμού, της τεχνολογίας και των θεσμών.
Η διεθνοποίηση της οικονομίας δημιουργεί νέα προβλήματα και ανάγκες. Η αναδιάρθρωση των εργασιακών χώρων, η ανάπτυξη του τομέα των υπηρεσιών και των τεχνικών, προκαλεί αλλαγές στην κοινωνική δομή των σύγχρονων κοινωνιών. Η συνεχής ανάπτυξη πολιτικών και οικονομικών υπερεθνικών οργανισμών έχει επιδράσεις στη δομή και στις λειτουργίες των εθνικών κρατών. Η κατάργηση των εθνικών συνόρων και η μεταφορά των κέντρων λήψης των αποφάσεων σε υπερεθνικούς οργανισμούς είναι φυσικό να προκαλούν προβλήματα στη δράση των δυνάμεων της Αριστεράς.
Οι πολιτικοί σχηματισμοί της ευρύτερης Αριστεράς, όμως, που διατηρούν αυθεντική σχέση με την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα έχουν τη δυνατότητα να ανανεώσουν τον πολιτικό, ιδεολογικό και προγραμματικό τους λόγο. Έχουν τη δυνατότητα, να αναλύσουν και να επανακαθορίσουν την παρουσία τους στη σύγχρονη ιστορία. Έχουν τη δυνατότητα να προβάλουν νέα κοινωνικές ουτοπίες και οράματα.
Η πρωτοβουλία του ΙΚΚ να μετεξελιχτεί σε ένα νέο κόμμα της ευρύτερης Αριστεράς δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της Ευρωαριστεράς. Και αυτό γιατί η ύπαρξη της Ευρωαριστεράς θα εξαρτηθεί τόσο από την υπέρβαση του ιστορικού σχήματος, όσο και από τη γόνιμη σύνθεση όλων των ρευμάτων της Αριστεράς. ΤΟ ΙΚΚ δίνει το νέο του στοίχημα με την Ιστορία. Αν το κερδίσει θα φανεί στην πράξη.