Το κατεστραμμένο είδωλο της κρίσης

Capital.gr
8 Μαρτίου 2021

Το βράδυ της εκλογικής ήττας, τον Ιούλιο του ’19, ο Αλέξης Τσίπρας εξήγγειλε έναν φιλόδοξο στρατηγικό στόχο: Τον μετασχηματισμό του ΣΥΡΙΖΑ. Με απλά λόγια προέταξε την ανάγκη να ενσαρκώσει κάτι διαφορετικό από αυτό που μέχρι πρότινος πρέσβευε. Ήταν η στιγμή κατά την οποία ο επικεφαλής του βάζει τον εαυτό του πάνω από το κόμμα του. Ουσιαστικά το κάλεσε να ακολουθήσει τον δρόμο που ο ίδιος επέλεξε. Αν και δεν το ομολόγησε, έδειξε να γνωρίζει ότι το πολιτικό όχημα που τον οδήγησε στην κορυφή, στη διακυβέρνηση της χώρας, αποδείχθηκε πλέον ακατάλληλο. Φάνηκε να ξέρει πως εμμένοντας στα παλιά υλικά το μέλλον θα είναι δυσοίωνο. Δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της νέας περιόδου. Και το χειρότερο, θα βρεθεί στο περιθώριο των εξελίξεων.

Το ζήτημα του μετασχηματισμού δεν είναι καινούριο. Αποτέλεσε ζωτική προτεραιότητα ιστορικών σχημάτων της Αριστεράς, όπως το πρώην Ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Ο ηγέτης του Ενρίκο Μπερλιγκουέρ, μια ξεχωριστή προσωπικότητα με αίγλη και γοητεία το επιχείρησε πρώτος. «Δεν μπορούμε να μην απελευθερωθούμε από ένα ιδεολογικό περίβλημα που έχει ξεπεραστεί στην πράξη πριν από πολλά χρόνια», έλεγε με θαυμαστή σαφήνεια, κρίνοντας απαραίτητη την επανίδρυση του μεγαλύτερου αριστερού ρεύματος στην Ευρώπη.

Μολονότι ο Αλέξης Τσίπρας απέφυγε να δώσει ακριβές στίγμα των προθέσεων και των προσανατολισμών του, ο διακηρυγμένος στόχος της μετεξέλιξης του ΣΥΡΙΖΑ ήταν αναμενόμενο να τροφοδοτήσει αρκετές συζητήσεις και εικασίες.

Πάντως, όλες οι ερμηνείες που δόθηκαν συνέκλιναν στην εκτίμηση ότι θα επιχειρούσε να αλλάξει σελίδα στον ιδεολογικοπολιτικό του χώρο. Έτσι πολύς λόγος έγινε για το ανομολόγητο εγχείρημα της σοσιαλδημοκρατικοποίησής του ή της στροφής στην Κεντροαριστερά.

Παρότι αμφισβητήθηκε η αξιοπιστία και η φερεγγυότητά του, εύλογα προκάλεσε το ενδιαφέρον εντός και εκτός συνόρων. Μάλιστα, την ίδια περίοδο οι Ευρωπαίοι σοσιαλιστές αντιμετώπισαν θετικά τις επιδιώξεις του για μετεξέλιξη. Στο πρόσωπο του πρώην πρωθυπουργού έβλεπαν έναν νέο και ώριμο πλέον πολιτικό, ο οποίος διέθετε τη δυνατότητα να προσαρμόζεται στα δεδομένα της εποχής. Χωρίς να διαγράφουν την προγενέστερη πορεία του, θεωρούσαν πως οι εμπειρίες και οι γνώσεις του από τη διακυβέρνηση θα τον ωθούσαν σε ουσιαστικές αναθεωρήσεις. Βέβαια, στην αξιολόγηση αυτή φαίνεται να έπαιξε ιδιαίτερο ρόλο και το ότι το εκλογικό ποσοστό που πήρε -περίπου 32%- τον καθιστούσε πρωταγωνιστή στην ευρύτερη αντιδεξιά παράταξη, μετά και τον διαμελισμό του ΠΑΣΟΚ.

Άλλωστε, ο απογαλακτισμός του από τα ξεπερασμένα ιδεολογικά φορτία και τον ανορθολογισμό αναμφίβολα είναι μία σύνθετη και δύσκολη υπόθεση.

Ωστόσο, το καίριο ερώτημα που τίθεται είναι αν ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί πράγματι να μετασχηματιστεί. Υπάρχουν οι υποκειμενικές και αντικειμενικές συνθήκες για κάτι τέτοιο; Και προπαντός, ο Αλέξης Τσίπρας έχει το ηγετικό διαμέτρημα να προσδώσει στη στρατηγική του ουσιαστικό αντίκρισμα;

Το βέβαιο είναι ότι οι προοπτικές του είναι συνυφασμένες με μια μεγάλη σε εμβέλεια πράξη που απαιτεί τόλμη και αποφασιστικότητα: Την προδοσία του παλιού του εαυτού αλλά και των συνοδοιπόρων του. Εξάλλου ο ηγέτης δοκιμάζεται και κρίνεται από την αποφασιστικότητά του να πάει κόντρα στις παγιωμένες αντιλήψεις και στα κατεστημένα συμφέροντα μιας κομματικής ελίτ. Διαφορετικά, παραμένει δέσμιος εκείνων που αποστρέφονται με κάθε μέσο την αλλαγή και τον συγχρονισμό με τις νέες ανάγκες.

Αποκαλυπτικά είναι τα όσα συμβαίνουν την περίοδο αυτή στον ΣΥΡΙΖΑ. Οι «εκδρομείς» του ’15 παραμένουν ένα ισχυρό αναχρονιστικό ανάχωμα. Κανένα πρόγραμμα απεξάρτησης από τις αγκυλώσεις, εμμονές και ιδεοληψίες τους δεν αποδεικνύεται αποτελεσματικό. Το παρελθόν εξακολουθεί να τους καθορίζει. Νοσταλγούν τα περασμένα και ξεπερασμένα. Στην πραγματικότητα, η συντριπτική πλειονότητα του στελεχικού δυναμικού του, μετά τον κυνισμό της εξουσίας, βιώνει την επιστροφή στον αυθεντικό και αναπαλλοτρίωτο παλιό εαυτό τους. Αδυνατεί να αποκολληθεί από την αρχέγονη μήτρα του ιδεολογικοπολιτικού πρωτογονισμού.

Η επανάκαμψή του στο παρελθόν εξοστρακίζει κάθε μετασχηματισμό. Ο πολιτικός του λόγος παραπέμπει σε παρωχημένα κλισέ και στερεότυπα. Η αντιπολίτευση που ασκεί είναι ατελέσφορη και ανεπίκαιρη. Η δημόσια εικόνα του, άκρως απωθητική. Τα στελέχη του, πολιτεύονται με έναν τρόπο που παραπέμπει σε σέχτα και όχι σε αξιωματική αντιπολίτευση. Εξ ου και αποπνέουν οσμή ναφθαλίνης. Ο πρόεδρός του δε, εμφανίζεται αμήχανος και μπλοκαρισμένος. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί το γεγονός πως δεν εισπράττει τίποτα από την κυβερνητική φθορά;

Η περίπτωση Κουφοντίνα δεν είναι κάποια τυχαία περιπέτεια για τον ΣΥΡΙΖΑ. Αντιθέτως, αποτελεί την κορυφαία εκδήλωση ενός σκληρού και αμετανόητου πυρήνα, που δεν διστάζει να κάνει σινιάλο σε ό,τι έχει πληγώσει και συνεχίζει να πληγώνει την ηθική της Αριστεράς. Ξεχνούν το σημαντικότερο: Οι αριστερές αρχές, αξίες και ευαισθησίες ουδέποτε προσμετρήθηκαν με θεωρίες δικαιωματισμού. Πολλώ δε μάλλον με την ανοχή σε τρομοκρατικές ενέργειες και πράξεις.

Παρά τις διακηρύξεις του προέδρου του για μετασχηματισμό, ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει τελικά το κατεστραμμένο είδωλο της κρίσης. Με αυτήν απέκτησε υπόσταση και ανέλαβε το τιμόνι της εξουσίας. Πολιτευόμενος σήμερα με τα παρωχημένα όπλα και εργαλεία του, το μοναδικό που επιτυγχάνει είναι η στασιμότητα ακόμα και η απαξίωση του, προκαλώντας αμηχανία σε όσους επένδυσαν στη μετεξέλιξή του.

Αν κάτι πρέπει να προσδοκά ο Αλέξης Τσίπρας είναι η στιγμή της επίγνωσης, της απεξάρτησης, της λύτρωσης. “Η στιγμή όμως για να παρουσιαστεί”, για να επικαλεστώ τον Γιώργο Σεφέρη, “χρειάζεται να δρασκελίσεις μια τρίχα”. Το άλμα προς τη λύτρωση συνοδεύεται με πράξεις «προδοσίας».