Εφημερίδα Τα Νέα
12 Φεβρουαρίου 1998
Με την ευκαιρία συμπλήρωσης δύο χρόνων από την εκλογή του Κ. Σημίτη ως Πρωθυπουργού, από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, γράφτηκαν αρκετά άρθρα, αφιερώματα, αναλύσεις, για την “άνοδο Σημίτη”, το “ρεύμα του εκσυγχρονισμού” στο ΠΑΣΟΚ κλπ.
Από πολλές πλευρές επιχειρήθηκε να αναλυθεί το πώς και το γιατί αυτής της ανόδου.
Ερμηνείες της ανόδου του Κώστα Σημίτη
- Μερικοί κατέφυγαν σε μυθιστορηματικού χαρακτήρα ερμηνείες. Η εκλογή του Κ. Σημίτη εμφανίζεται εδώ ως το αποτέλεσμα καλής “υπόγειας”, “ιντριγκαδόρικης” ή “φραξιονιστικής” δουλειάς.Σύμφωνα μ’ αυτή την άποψη, ακόμη και το “κρεμασμένο σακάκι” ενός συντρόφου στον …καλόγερο του κόμματος διεκδικεί θέση ιστορικού κειμηλίου στο αυριανό μουσείο της κομματικής ιστορίας, επειδή δήθεν, παρατημένο εκεί σαν ξόανο εξαπάτησης, έριχνε στάχτη στα μάτια του “κομματικού κατεστημένου” για τις “υπόγειες κινήσεις των εκσυγχρονιστών”.
- Άλλοι, με ευρύτερη πολιτική άποψη, ερμήνευσαν την άνοδο του Κ. Σημίτη ως έξωθεν πίεση της “κοινωνίας”.Σύμφωνα μ’ αυτή την πολιτική ερμηνεία, η οποία δεν βρίσκεται μακριά από την πραγματικότητα, η ηγεμονία των ιδεών του Κ. Σημίτη στην “κοινωνία” και το σύνδρομο αυτοσυντήρησης των στελεχών του ΠΑΣΟΚ, οδήγησε τα δεύτερα στην επιλογή της μοναδικής δυνατότητας εκλογικής νίκης.Σ’ αυτή την ερμηνεία σαφώς υπονοείται πως η “νίκη Σημίτη” δεν υπήρξε αποτέλεσμα απλής αλλαγής συσχετισμών στο κόμμα, αλλά επιβολής στο κόμμα της κυρίαρχης πολιτικής κατεύθυνσης στην “κοινωνία”.
Όλ’ αυτά είναι γνωστά, λογικά και ασφαλώς πραγματικά.
Η πολιτική ερμηνεία εστιάζει το ενδιαφέρον της στο γιατί, η δημοσιογραφική στο πώς. Κι αυτό με τη σειρά του είναι κατανοητό και λογικό.
Το πραγματικό, ως γνωστόν, είναι λογικό. Όμως, δεν μας εξηγεί πώς και γιατί προέκυψε ως πραγματικότητα!
Τι θα πει, για παράδειγμα, ηγεμονία των ιδεών του Κ. Σημίτη στην “κοινωνία”;
Πώς φθάσαμε από το “όραμα του Τρίτου Δρόμου” ν’ … αγωνιζόμαστε για … “ένα άδειο πουκάμισο, για μια Ελένη” (πολύ πριν μπει στην Ιστορία το περίφημο σακάκι του συντρόφου); Μ’ άλλα λόγια, πώς και γιατί η παραδοσιακή γραμμή του κόμματος δεν εξέφραζε πλέον την κοινωνική πλειοψηφία (ή αλλιώς πώς η μειοψηφία του Κ. Σημίτη έγινε πλειοψηφία;).
Στο χώρο ενός επετειακού άρθρου δεν είναι δυνατόν να δοθούν ολοκληρωμένες απαντήσεις. Το πολύ-πολύ να καταφέρουμε να καλύψουμε το θέμα από μια τρίτη, συμπληρωματική σκοπιά.
Μια τρίτη ματιά
“Αυτό” (ουδέτερη αντωνυμία!) που συνήθως ονομάζουμε κοινωνία και που προηγουμένως, σ’ όλες τις περιπτώσεις, βάλαμε σε εισαγωγικά, δεν είναι ασφαλώς η “κοινή γνώμη”.
Με άλλα λόγια, η “κυριαρχία των ιδεών του Κ. Σημίτη στην κοινωνία” δεν σημαίνει, όπως κάποιοι αφελείς φαντάζονται (ή σιγοψιθυρίζουν …), ότι να, οι ιδέες Σημίτη (ή ο ίδιος ο Πρωθυπουργός) έτυχαν προνομιακής προβολής από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και λογικό είναι (γιατί;) να γίνουν (πώς) δημοφιλέστερες και κυρίαρχες.
Στο σαφάρι των ερμηνειών για την άνοδο του Κ. Σημίτη, περιέργως, η δημοσιογραφική σκοπιά η οποία ομιλεί για “υπόγειες διαδρομές” στο κόμμα είναι πιο κοντά στην αλήθεια!
Η ερμηνεία αυτή είναι ορθή, αλλά, βέβαια, μόνον κατά το ήμισυ.
Επρόκειτο (και πρόκειται), πράγματι, για “υπόγειες διαδρομές”, όχι όμως στο κόμμα, αλλά στην κοινωνία!
Ας το αναλύσουμε καλύτερα.
Θεωρούμε πως η ηγεμονία του Κ. Σημίτη δεν μπορεί να αποδοθεί, μόνο ταυτολογικά στην ηγεμονία των ιδεών του στην κοινωνία, αλλά και, στη σταδιακή και ριζική αλλαγή της κοινωνικής σύνθεσης κι επομένως των πολιτικών προσανατολισμών της κοινωνικής βάσης.
Σχηματοποιώντας, υπερβολικά ίσως, θα λέγαμε πως το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου είναι το κόμμα της μετάβασης από την αγροτική ηγεμονία στη φορντική παραγωγή, όταν η τελευταία όδευε πλέον στη δύση της. (Πράγματι, πρώτα μπήκαν σε κρίση οι προβληματικές βιομηχανικές μονάδες και μετά το κόμμα που τις εξέφραζε…).
Από την άλλη πλευρά, το ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη είναι το κόμμα της μετα-φορντικής εποχής σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης και αλληλεξάρτησης. Ειπωμένο αλλιώς: Το πρώτο είναι κόμμα της μεταπολίτευσης, της έντονης (αλλά και επιφανειακής) πολιτικοποίησης, ακριβέστερα κομματικοποίησης, ενώ το δεύτερο εκφράζει (αν και όχι ολοκληρωμένα) την εποχή των τριών κινητηρίων δυνάμεων των ημερών μας: της γνώσης, της πληροφορίας και της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας.
Το πρώτο είναι το κόμμα των “συμβολισμών” και των “μορφών”, των “διαλεκτικών αντιθέσεων” και της “ποσότητας”, της ανελαστικής βιομηχανικής παραγωγής, ενός (ελληνικού) μίγματος “αγροτισμού και (κακοχωνεμένης) εργοστασιακής κουλτούρας”, ενώ το δεύτερο είναι κόμμα των “περιεχομένων” και της “ουσίας”, της “διαφοράς” και της (ολικής) “ποιότητας”, της ελαστικοποιημένης παραγωγής…
Αυτές οι αλλαγές που μόλις περιγράψαμε, με σχηματικό και συνθηματολογικό τρόπο, δεν αναφέρονται στις “ειδήσεις”, δεν καταγράφονται στα “γκάλοπ”, κι όμως δρουν υπόγεια αλλάζοντας την κοινωνία.
Οι ιδέες του Κ. Σημίτη, λοιπόν, δεν είχαν ανάγκη την προβολή ή κάποιο κομματικό τρυκ για να επιβληθούν.
Βεβαίως, υπάρχει το ερώτημα αν (και πόσο …) όλοι όσοι ευνόησαν ή συνέβαλαν στην άνοδο του Κ. Σημίτη έχουν συνείδηση αυτών των αλλαγών …
Η ειδική συνεισφορά του Κώστα Σημίτη
Πριν κλείσουμε αυτό το επετειακό άρθρο ας μας επιτραπεί μια τελευταία επισήμανση.
Είναι αλήθεια πώς η δύση του βιομηχανικού μοντέλου, του κεϋνσιανού ή σοσιαλδημοκρατικού κράτους πρόνοιας οδήγησε αλλού, στο θρίαμβο του νεοφιλελευθερισμού και του μετα-μοντέρνου, στην κυριαρχία των τεχνοκρατών.
Στη χώρα μας, κι αυτή είναι η ειδική προσφορά του Κ. Σημίτη, βαδίζουμε με συντεταγμένο πολιτικό βηματισμό.
Από τα συνθήματα, λοιπόν, στα περιεχόμενα. Από τη γενικόλογη, εξίσωση (στα λόγια) στην παραγωγική ανακατανομή, στην ισονομία και ισοπολιτεία (στην πράξη).
Διακινδυνεύοντας (λόγω ρόλου …) να παρεξηγηθούμε θα λέγαμε πως, αντίθετα από ό,τι πιστεύουν πολλοί, ο Κώστας Σημίτης, δεν ήρθε αργά, αλλά αρκετά νωρίς (σε σχέση με την ωρίμανση των διαδικασιών που περιγράψαμε) στο τιμόνι της χώρας.
Απόδειξη πως υπάρχουν ορισμένοι στο κόμμα οι οποίοι αυτοχαρακτηριζόμενοι “αριστεροί” βαφτίζουν τη σημερινή πολιτική “δεξιά”. Κι έχουν δίκιο! Η πολιτική του Κ. Σημίτη βρίσκεται όντως στα δεξιά όσων είναι στραμμένοι προς το παρελθόν, προς τα πίσω!