Στάθης Ν. Καλύβας
Καθημερινή, 22/10/2017
Μέσα από τους πρόσφατους λόγους του πρωθυπουργού καταγράφεται με σαφήνεια η μεγάλη πολιτική του μετάλλαξη, τα θεμέλια της οποίας τέθηκαν μετά το δημοψήφισμα που σήμανε το τέλος των ψευδαισθήσεων. Η αντίληψη πως η οικονομική ανάπτυξη προϋποθέτει επενδύσεις (και πως αυτές απαιτούν βαθιές μεταρρυθμίσεις) είναι προφανώς στοιχειώδης, δεν παύει όμως να απέχει ριζικά από τις προηγούμενες θέσεις του. Αν υποθέσουμε πως η μετάλλαξη αυτή είναι αυθεντική και ουσιαστική (ένα μεγάλο αν, αφού η σχέση του Αλέξη Τσίπρα και με την αλήθεια και με τη γνώση παραμένει πολύ σχετική), τότε η δυστοκία της μετουσίωσης των λόγων σε πράξεις δεν μπορεί παρά να εξηγηθεί από το γεγονός πως κυβέρνηση και διοίκηση αδυνατούν να παρακολουθήσουν την ιδεολογική του ωρίμανση. Με άλλα λόγια, ο πρωθυπουργός είναι εγκλωβισμένος. Γι’ αυτό, και ενώ υπάρχει πραγματικό και τεράστιο ενδιαφέρον στο εξωτερικό, επενδύσεις στη χώρα πραγματοποιούνται με το σταγονόμετρο. Δυστυχώς, κανένας σχεδόν δεν μας εμπιστεύεται και αυτό το έλλειμμα εμπιστοσύνης είναι το μεγαλύτερο βαρίδι που κουβαλάμε, μεγαλύτερο ακόμη και από το δυσθεώρητο χρέος μας. Εξίσου εγκλωβισμένος είναι και ο κεντροαριστερός χώρος, που ενώ έχει τη δυνατότητα να εκμεταλλευθεί τις κυβερνητικές αποτυχίες και διαθέτει ένα πολυπρόσωπο δυναμικό πνευματικών ανθρώπων, εκπροσωπείται από έναν ξεπερασμένο πολιτικό φορέα και μια πολιτικό που το κυριότερο προσόν της είναι το επίθετό της.
Αντίθετα, κανείς δεν μπορεί να κατηγορήσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη πως έχει ευνοηθεί από το επίθετό του. Ομως, παρότι έχει αρθρώσει έναν μεταρρυθμιστικό πολιτικό και οικονομικό λόγο, δεν φαίνεται να συγκινεί και να ενθουσιάζει ευρύτερες μάζες. Και μολονότι προσπαθεί να ανανεώσει το κόμμα του στρατολογώντας νέα στελέχη και συμβούλους, παραμένει εγκλωβισμένος μέσα σε έναν παλαιοκομματικό μηχανισμό που εξακολουθούν να δραστηριοποιούνται φθαρμένα πρόσωπα με συχνά εξοργιστικό λόγο.
Οσο για την οικονομία, αυτή και αν είναι εγκλωβισμένη σε μια ύφεση διαρκείας. Μια ματιά στο διάγραμμα της εξέλιξης του ΑΕΠ αρκεί για να αντιληφθούμε άμεσα και αδιαμφισβήτητα την τραγωδία μιας τραγικής δεκαετίας. Η τεράστια πτώση του ΑΕΠ που ξεκινά δειλά δειλά την εποχή της «θωρακισμένης οικονομίας» το 2008 (-0,3%), κορυφώνεται το 2011 (-9,1%), αλλά βαίνει προς τη λήξη της με την ανάκαμψη του 2014 (+0,7%). Η ανάκαμψη όμως ακυρώνεται με την επιστροφή στην ύφεση το 2015 και το 2016, λόγω περήφανης διαπραγμάτευσης. Ουσιαστικά πιάσαμε τον πάτο το 2013 και έκτοτε σερνόμαστε σκαλωμένοι στο ίδιο σημείο, έχοντας θυσιάσει την ευκαιρία της ανάκαμψης το 2014 στον βωμό της απάτης του ΣΥΡΙΖΑ. Εγκλωβισμένοι σε ξεπερασμένα ιδεολογικά σχήματα, σπαταλήσαμε έναν ολόκληρο θετικό διεθνή οικονομικό κύκλο. Δεν μας απομένει παρά να ευχόμαστε να καθυστερήσει όσο γίνεται ο αναπόφευκτος αρνητικός κύκλος που έπεται.
Το 2015 έγραφα πως μπροστά μας ανοίγονται τρία μονοπάτια: καταστροφή, τέλμα και ανάπτυξη. Τρεις φορές ώς τώρα περάσαμε ξυστά απ’ την καταστροφή (2010, 2012 και 2015) και την αποφύγαμε. Ομως, από το 2013 και μετά βαδίζουμε σταθερά στο μονοπάτι του τέλματος. Το τι σημαίνει αυτό είναι ήδη χειροπιαστό: οικονομικός μαρασμός, πολιτικός εκμαυλισμός, κοινωνική ισοπέδωση, σήψη των θεσμών, εγκληματικότητα και ανομία, διαδικασίες μαφιοποίησης. Η κοινωνία παραμένει εγκλωβισμένη μέσα σε μια μόνιμη κατάθλιψη, δέσμια ενός διάχυτου κυνισμού, αποτέλεσμα τόσο της χρεοκοπίας του 2010 όσο και της βίαιης διάψευσης των ελπίδων που καλλιέργησε ο ΣΥΡΙΖΑ στον δρόμο του προς την εξουσία.
Ο χρόνος δεν είναι ουδέτερος. Αν συνεχιστεί η πορεία μας στο μονοπάτι του τέλματος, πολύ φοβάμαι πως θα απομακρυνθούμε τελεσίδικα από κάθε πιθανότητα ανατροπής του. Και τότε θα καταλάβουμε πως η κρίση μετατράπηκε σε μια νέα κανονικότητα, πως βιώνουμε δηλαδή αυτό που οι παλαιότεροι ονόμαζαν παρακμή. Ο αναγκαίος απεγκλωβισμός, όμως, προϋποθέτει ένα ξεπέταγμα, μια ορμή. Ποιος θα μας εμπιστευθεί αν πρώτα δεν εμπιστευθούμε εμείς τον εαυτό μας; Και πώς θα τον εμπιστευθούμε βυθισμένοι όπως είμαστε στον λήθαργο;