Εφημερίδα Έθνος
11 Νοεμβρίου 2016
Το φάντασμα που πλανάται σήμερα στην παγκόσμια σκηνή είναι –για να παραφράσω τον Μαρξ- ο ανορθολογισμός με αντισυστημικό μανδύα. Η εκλογή του Τραμπ στη μητρόπολη του καπιταλισμού επιβεβαιώνει τις μεγάλες αλλαγές που βρίσκονται σε εξέλιξη. Οι επιπτώσεις της εντός και εκτός αμερικανικών συνόρων δεν μπορούν ακόμη να υπολογιστούν. Ωστόσο δεν θα είναι καθόλου αμελητέες. Στην ουσία είμαστε στην απαρχή μιας καινούργιας εποχής, στην οποία ο παλιός κόσμος αμφισβητείται. Οι άλλοτε σταθερές του αποδομούνται. Τα πάλαι ποτέ κυρίαρχα πολιτικά ρεύματα απαξιώνονται. Οι ιστορικές διαιρέσεις του παρελθόντος στερούνται ουσιαστικού περιεχομένου. Νέες αντιθέσεις έχουν αναδειχθεί. Τα υποδείγματα που καθόρισαν επί πολλές δεκαετίες τις σχέσεις κρατών και κοινωνιών, αλλά και τις συμπεριφορές των πολιτών, δεν ανταποκρίνονται στον κόσμο που αναδύεται. Η αναντιστοιχία τους με αυτόν τα καθιστά ατελέσφορα. Έτσι ερμηνεύεται και η πρωτοφανής κρίση της πολιτικής και των φορέων της.
Η αδυναμία τους να διαχειριστούν και να δώσουν λύσεις στα φλέγοντα οικονομικά, κοινωνικά και εθνικά προβλήματα ωθεί αρκετές δυνάμεις στην αγκαλιά του ανορθολογισμού. Η θελκτικότητά του, άλλωστε, αποδεικνύεται εξαιρετικά ισχυρή σε περιόδους κρίσης. Απευθυνόμενος στο θυμικό αφυπνίζει τα πλέον άγρια ένστικτα των πολιτών. Εξ ου και βρίσκει πρόσφορο έδαφος πρωτίστως σε εκείνους που έχουν χαμηλό οικονομικό και μορφωτικό επίπεδο. Σε όσους θεωρούν τον εαυτό τους αδικημένο και «ριγμένο» από το σύστημα. Σε εκείνους που διακατέχονται από κυνισμό και ατομικισμό, καθώς και σε αυτούς που δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στη σημερινή πραγματικότητα.
Η ανισομερής ανάπτυξη, η άνιση κατανομή του πλούτου, η όξυνση των κοινωνικών αντιθέσεων, η αποδυνάμωση της μεσαίας τάξης, η περιθωριοποίηση στρωμάτων με ελλιπή εξειδίκευση, η επαγγελματική ανασφάλεια, η μείωση της απασχόλησης, σε συνδυασμό με το μεταναστευτικό πρόβλημα αποτελούν την πρώτη ύλη του εθνολαϊκισμού. Με βασικό του υπόστρωμα τη δημαγωγία και την παραπλάνηση, τον εθνικιστικό, ξενοφοβικό και μισαλλόδοξο λόγο, την καλλιέργεια του φθόνου και της κυνικότητας, αλλά και τον αυταρχισμό, μολύνει μεγάλες κατηγορίες πληθυσμού. Η εξάπλωσή του σε Ευρώπη και Αμερική οφείλεται στην ανικανότητα των μέχρι πρότινος κυρίαρχων δυνάμεων να αναζητήσουν πολιτικές αποσόβησής του. Εμμένοντας στα παλιά εργαλεία αδυνατούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες της παγκοσμιοποίησης και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την ανάκτηση της ισχύος και της απήχησής τους. Και το κυριότερο, αφήνουν τον δρόμο ελεύθερο για την εξάπλωση ενός πρωτόγνωρου κοινωνικού εξτρεμισμού.
Ο Τραμπ στις ΗΠΑ, το Brexit στη Βρετανία, η Πίτρι στη Γερμανία, η Λεπέν στη Γαλλία, ο Γκρίλο στην Ιταλία, ο Χόφερ στην Αυστρία, ο Ορμπάν στην Ουγγαρία, η Σίντλο στην Πολωνία, καθώς και οι διάφοροι εγχώριοι εθνολαϊκιστές δεν είναι αντισυστημικοί. Τουναντίον, αποτελούν τη μελανή όψη του ίδιου του συστήματος. Με τις πολιτικές που πρεσβεύουν, τον ακραίο και επικίνδυνο συντηρητισμό, δηλητηριάζουν τις κοινωνίες, οδηγώντας μας σε σκοτεινούς καιρούς.