Κώστας Σημίτης
Τα Νέα, 1-2/09/2018
Η συνέντευξη για την παρουσίαση της διακήρυξης πραγματοποιήθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 στο ξενοδοχείο «King’s Palace», στη γωνία των οδών Πανεπιστημίου και Κριεζώτου. Ο χώρος ήταν μικρός, και όσοι συμμετείχαν κάθονταν στριμωγμένοι. Στην ατμόσφαιρα υπήρχε ένταση, και επικρατούσε αταξία γιατί ο κόσμος ήταν περισσότερος απ’ ό,τι περιμέναμε. Ο Ανδρέας ήταν καλά προετοιμασμένος. Ήταν μια μεγάλη στιγμή για εκείνον. Με τη δυνατή παρουσία του, δημιούργησε την πειστική εντύπωση ότι ξεκινάει κάτι σημαντικό για το μέλλον του τύπου. Ο Κώστας Νικολάου, με την πείρα του και χάρη στο ότι ήταν γνωστός σε όλη την Ελλάδα ως η φωνή της Deutsche Welle, συνέβαλε επίσης στην επιτυχία της παρουσίασης. Όταν τελείωσε η εκδήλωση, είχα ένα αίσθημα ικανοποίησης και ανακούφισης. Το ξεκίνημα έγινε, κι ήταν πετυχημένο. Θα υπήρχε πια και στην Ελλάδα αυτό που επιδιώκαμε από την εποχή του «Ομίλου Παπαναστασίου», ένα ανεξάρτητο από την παραδοσιακή Αριστερά και την Ένωση Κέντρου σοσιαλιστικό πολιτικό κόμμα. Είχα συναίσθηση του γεγονότος ότι πολλά, ως προς τους στόχους τους παρέμεναν ασαφή, πρόγραμμα δεν υπήρχε, και όσοι ξεκινούσαν το εγχείρημα δεν αποτελούσαν ομοιογενές σύνολο. Ήμουν όμως βέβαιος ότι θα πετυχαίναμε, αν δουλεύαμε σωστά. Ήταν απαράδεκτο στην Ελλάδα μόνο, απ’ όλη την Ευρώπη, τα δύο κυριότερα κόμματα -Νέα Δημοκρατία και Ένωση Κέντρου-, που έλεγχαν κυβέρνηση και αντιπολίτευση, να είναι κόμματα προυχόντων. Ένα κόμμα εργαζομένων με μαζική συμμετοχή και δημοκρατική οργάνωση θα επιβαλλόταν γρήγορα.
Η διακήρυξη, κατά το κείμενό της, απευθυνόταν «στον αγρότη, τον εργάτη, τον βιοτέχνη, τον μισθωτό, τον υπάλληλο, τη θαρραλέα και φωτισμένη νεολαία μας». Η απαρίθμηση δείχνει ότι στρεφόταν σε όλους, ο στόχος ήταν πολυσυλλεκτικός. Το ΠΑΣΟΚ ήθελε να αποτελέσει τη συνέχεια όλων των κομμάτων που αντιμάχονταν τους προνομιούχους, την ολιγαρχία του πλούτου, και τους λίγους που διαφέντευαν τον τόπο. Αυτό ήταν σύμφωνο με την παράδοση της αντιδεξιάς συσπείρωσης της Ένωσης Κέντρου. Τα ευρωπαϊκά σοσιαλιστικά κόμματα επιδίωκαν να είναι κυρίως κόμματα των υπαλλήλων και των εργαζομένων. Ο ηθελημένα πολυσυλλεκτικός στόχος του ΠΑΣΟΚ έπαιξε αργότερα αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής του. Πολλοί από όσους είχαν συμμετάσχει τότε στην ίδρυση του ΠΑΣΟΚ πίστευαν ότι γεννιόταν μια νέα επαναστατική παράταξη, η οποία θα υποκαθιστούσε το σύνολο της Αριστεράς, και ιδίως τα κομμουνιστικά κόμματα. Έτρεφαν την ψευδαίσθηση ότι, χάρη στη χαρισματική προσωπικότητα του Ανδρέα, ο ελληνικός λαός θα τους ακολουθούσε σε οτιδήποτε έλεγαν, σε οποιαδήποτε σχέδιο και αν εφάρμοζαν. Αν και δήλωναν «μαρξιστές», δεν μπορούσαν να καταλάβουν ότι ο ελληνικός λαός δεν επιδίωκε να ανατρέψει τις παραγωγικές σχέσεις και να εγκαθιδρύσει ένα άλλο καθεστώς ιδιοκτησίας ή ένα κράτος υπαρκτού σοσιαλισμού. Επιθυμούσε μια πολιτική αλλαγή για να λειτουργήσει επιτέλους η δημοκρατία, να υπάρχει ισότητα, να κινείται η Πολιτεία προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης και της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η υποδοχή του ΠΑΣΟΚ από τον Τύπο ήταν επιφυλακτική. Η ίδρυσή του σήμανε τη διάσπαση της Ένωσης Κέντρου· θα εξασθένιζε το αντιδεξιό μέτωπο. Οι πολιτικοί σχολιαστές δεν έβλεπαν, ή δεν ήθελαν να παραδεχθούν, ότι το σχήμα της Ένωσης Κέντρου ήταν καταδικασμένοι σε καθοδική πορεία. Ούτε οργάνωση, ούτε ιδεολογία, ούτε νέα στελέχη διέθετε. Η ελληνική κοινωνία ζητούσε όλο και πιο έντονα κάτι νέο. Στους κύκλους των πολιτικών και πολιτευομένων του κεντρώου χώρου επικρατούσε δυσαρέσκεια για την επιμονή του Ανδρέα, αλλά και ικανοποίηση που τον ξεφορτώθηκαν. Πολλοί από όσους είχαν συνταχθεί μαζί του, όταν γύρισε, άρχισαν να παίρνουν αποστάσεις. Εξέταζαν σε ποιο πολιτικό σχήμα θα είχαν περισσότερες πιθανότητες να εκλεγούν βουλευτές. Το θετικό αποτέλεσμα αυτής της στάσης ήταν ότι μειώθηκε κατά πολύ ο αριθμός των πολιτευομένων που ενδιαφέρονταν αποκλειστικά για την υποψηφιότητά τους. Μπορέσαμε έτσι να αφοσιωθούμε στην οργάνωση του νέου κόμματος χωρίς την ενοχλητική τους παρουσία. Σε μια μερίδα του κόσμου επικράτησε ενθουσιασμός, μετά την ανακοίνωση της διακήρυξης. Ήθελαν αυτό ακριβώς που υποσχόταν ο Ανδρέας: κάτι διαφορετικό από εκείνο που πρότειναν τα καθιερωμένα κόμματα, ριζοσπαστικό και πατριωτικό ταυτόχρονα.
————————————-
Η μαρτυρία δημοσιεύθηκε στο βιβλίο του Κώστα Σημίτη «Δρόμοι Ζωής» (Εκδόσεις ΠΟΛΙΣ, 2015) και παραχωρήθηκε στα «ΝΕΑ» από τον ίδιο