Εκσυγχρονισμός χωρίς μουστάκι
Το σύνηθες είναι οι πολιτικοί να γράφουν βιβλία από ματαιοδοξία. Ακόμη χειρότερα: οι δημόσιοι άντρες δεν «γράφουν», απλώς μαζεύουν άρθρα που έχουν ήδη δημοσιεύσει ή ομιλίες που έχουν ήδη εκφωνήσει και τα παρουσιάζουν σε μορφή βιβλίου. Έτσι ο πολιτικός λόγος ανακυκλώνεται και τα πολιτικά βιβλία περιλαμβάνουν κείμενα που έχουν προ πολλού ξεθυμάνει. Άλλωστε, μια τέτοια διαδικασία περίπου εγγυάται πως ακόμη και στη σπάνια περίπτωση που υπήρχε κάποτε σαμπάνια στο μπουκάλι, τώρα έχει γίνει αναψυκτικό!
Αν και δεν το περίμενε κανείς, το βιβλίο του Γιώργου Πανταγιά «Τα διάφανα τείχη» ξεφεύγει από την τυπολογία των «κουρασμένων» πολιτικών εκδόσεων. Όπως και ο συγγραφέας του, σύμβουλος Τύπου του Πρωθυπουργού, άρα και ένοικος του Μεγάρου Μαξίμου, διακρίνεται από δύο χαρακτηριστικά: μαχητικότητα και διάθεση αναζήτησης.
Η αλήθεια είναι ότι ο Πανταγιάς μονίμως αμφιβάλλει και «ψάχνεται». Ακόμη και το μουστάκι-σήμα κατατεθέν αποχωρίστηκε προσφάτως, επιλέγοντας ένα μισοξυρισμένο «λουκ» που θυμίζει τους Ιταλούς αριστερούς που γράφουν στην πολιτική επιθεώρηση «Il rivista di Manifesto», της οποίας λέγεται πως είναι συνδρομητής.
Ενεργητικότητα και αμφιβολία δηλώνει και ο υπότιτλος του βιβλίου: «Η πολιτική ως περιπέτεια ιδεών» Σε μια εποχή που καμαρώνει για την κατάργηση των «διαχωριστικών γραμμών» μεταξύ Αριστεράς και Δεξιάς και αναζητεί τον ταχύτερο δρόμο (ακόμη και παράκαμψη) για την εξουσία, ο Πανταγιάς έχει προφανώς όρεξη να αναλώνεται σε περιπέτειες πολιτικής σκέψης. Όπως πάντα, στην πολιτική τίποτε δεν είναι αθώο. Προσωπικές σχέσεις και ατομικά εγχειρήματα υπακούουν στον κανόνα της χρησιμότητας. Χρόνια τώρα ο Πανταγιάς αρθρογραφεί και η κριτική του διάθεση απέναντι στις γραφειοκρατικές αγκυλώσεις του ΠΑΣΟΚ δεν έχει περάσει απαρατήρητη. Τα γραφόμενά του έχουν προκαλέσει αντιδράσεις και παράπονα – που σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν ακουστεί, ερήμην του φυσικά, ακόμη και σε συνεδριάσεις του Εκτελεστικού Γραφείου του ΠΑΣΟΚ στη Χαριλάου Τρικούπη. Άλλες φορές, οι επικρίσεις είναι δημόσιες σε δηλώσεις ή συνεντεύξεις.
Ο Πανταγιάς δεν φαίνεται να πτοείται. Οι πιθανοί λόγοι είναι περισσότεροι, πολιτικοί και προσωπικοί. Οι απόψεις του απηχούν την οπτική των «εκσυγχρονιστών», που είναι μονίμως ανικανοποίητοι μέσα στους περιορισμούς του παραδοσιακού ΠΑΣΟΚ. Πρόκειται για μια προσέγγιση που συνοψίζεται στη φράση «τομή στη συνέχεια», την οποία ο Πανταγιάς δανείζεται από τον Αντόνιο Γκράμσι. Ύστερα είναι η καταγωγή του από την Αριστερά (μπήκε στο ΠΑΣΟΚ το ’79). Ως συνεπής αριστεριστής, ο Πανταγιάς αρέσκεται στον ρόλο του ταραξία, που από καιρού εις καιρόν πετροβολεί από τον δρόμο και κανένα κομματικό τζάμι – αν φυσικά το πετύχει. Κατά τα λοιπά, ο συγγραφέας παραμένει υπέρμαχος της Κεντροαριστεράς. Στο ευρύτερο αυτό πολιτικό σχήμα μπορούν να συνυπάρξουν παραγωγικά το ΠΑΣΟΚ και η Αριστερά, που χωρίζονται έτσι κι αλλιώς από τα «διάφανα τείχη».
Τελικά, το βιβλίο είναι ένα βήμα μπροστά για τον Πανταγιά. Όχι γιατί υπερβαίνει εξ ορισμού τη σημειωματογραφία της καθημερινότητας ή την τροφοδοσία των παραπολιτικών στηλών των εφημερίδων, αλλά γιατί υποδηλώνει μια διάθεση για συγκροτημένη πολιτική πρόταση. Εργαλείο σκέψης και όχημα ιδεών, το βιβλίο είναι καθρέφτης των προθέσεων του συγγραφέα, που ζητά από την πολιτική να ξανακερδίσει τον χαμένο χρόνο.
Για τον Πανταγιά το κρίσιμο δίλημμα που αντιμετωπίζει ο πολιτικός σήμερα είναι να διαλέξει μεταξύ αδράνειας και ανατροπής. «Όπως θα έχετε ήδη καταλάβει» αρέσκεται να λέει με νόημα, «εγώ είμαι με την ανατροπή». Το ερώτημα είναι: «Ποια ανατροπή;» Η απάντηση είναι μάλλον απλή: η ανατροπή της αντίληψης που βλέπει την πολιτική ως αυτοσκοπό και την εξουσία ως τέρμα της διαδρομής.
Η βιβλιοκριτική του δημοσιογράφου και διευθυντή της εφημερίδας Τα Νέα Δημήτρη Μητρόπουλου δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Status, στο τεύχος Απριλίου 2002