Εφημερίδα Τα Νέα
21 Ιουνίου 1999
Κάθε προσπάθεια ανάλυσης των τελευταίων εκλογικών αποτελεσμάτων εμπεριέχει τον κίνδυνο της αυθαιρεσίας ή της διαστρέβλωσης της πραγματικότητας. Κι αυτό για δύο κυρίως λόγους:
Πρώτον, γιατί τα εκλογικά νούμερα αθροίζουν διαφορετικές κατ’ αρχήν “ατομικές θελήσεις”. Κάθε ψηφοφόρος αποφασίζει διαφορετικά για τη στάση του, αντιλαμβάνεται κι επομένως προσδίδει διαφορετικό “νόημα” στην ψήφο του.
Είναι, για παράδειγμα, κοινές -πέραν φυσικά του κοινού τους παρονομαστή- οι κοινωνικές και πολιτικές προσδοκίες των 2.115.844 ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ; Προφανώς, όχι!
Επίσης, ακόμα κι αν προσεγγίσουμε τις ψήφους ή καλύτερα τους ψηφοφόρους σε ομαδικό επίπεδο τα “πράγματα” δεν είναι τόσο καθαρά όσο συνήθως εμφανίζονται. Για παράδειγμα, ποιες είναι οι κοινωνικές και πολιτικές προσδοκίες όσων στις τελευταίες εκλογές “άφησαν” το ΠΑΣΟΚ για το ΚΚΕ και ποιες οι διαφορές τους μ’ αυτούς που το “άφησαν” για το ΔΗΚΚΙ; Γιατί κάποιοι προτίμησαν την αποχή ή το λευκό;
Η άθροιση λοιπόν είναι μια απλή αριθμητική πράξη, όμως η “πολιτική άθροιση” απείρως δυσκολότερη…
Ο δεύτερος λόγος αφορά την αναγκαστικά υποκειμενική διάσταση που συνεπάγεται κάθε ανάλυση. Ως γνωστόν τα “πράγματα” αλλάζουν όψη, ανάλογα με τη θέση από την οποία τα παρατηρούμε..
Ας έρθουμε τώρα στις πρώτες πασοκικές αντιδράσεις /αναλύσεις μετά το εκλογικό αποτέλεσμα, οι οποίες συνοψίζονται στην εξής πάνω-κάτω επιχειρηματολογία: Το ΠΑΣΟΚ έχασε ψηφοφόρους. Αυτοί οι ψηφοφόροι κινήθηκαν προς τα αριστερά. Αρα, το ΠΑΣΟΚ πρέπει να στραφεί αριστερότερα, ώστε να τους ξανακερδίσει. Υπέροχα.
Δεν μένει λοιπόν παρά να κατεβάσουμε ταχύτητα, να ανάψουμε αριστερό φλας και να στρίψουμε το τιμόνι! Ή να βάλουμε λίγο ΔΗΚΚΙ και Τσοβόλα στη μηχανή μας. Τόσο απλά. Πρόκειται, όπως είναι φανερό, για μια εντελώς βλακώδη προσέγγιση.
Όμως, το πρόβλημα αρχίζει ακριβώς εδώ. Τι συνεπάγεται συγκεκριμένα αυτή η στροφή; Θα ‘ναι 60 ή 90 μοιρών, θα αναζητήσει τους «αποσκιρτήσαντες» στο ΚΚΕ, στο ΔΗΚΚΙ, τις “λευκές” ή τις “άκυρες” ψήφους;
Πρόβλημα δεύτερο: Τους ήδη ‘’συνταξιδεύοντες επιβάτες’’, το 33%, θα το ρωτήσουμε και πώς; Μήπως, ενώ θα ψάχνουμε τον “άσωτο υιό” δυσαρεστήσουμε τον …πρωτότοκο; Ρητορικά ασφαλώς ερωτήματα, που δείχνουν όμως το αδιέξοδο των ταυτολογιών.
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράγματα από την αρχή: Ευρωεκλογές ’99, μια αναμέτρηση για την Ευρώπη, απούσης της Ευρώπης, στη δεδομένη συγκυρία κατά την οποία, προέκυψαν τα συγκεκριμένα αποτελέσματα. Τα αποτελέσματα αυτά δεν αποτυπώνουν -κατά τη γνώμη μας- μια μόνιμη και εντελώς αξιόπιστη πολιτική γεωγραφία. Δεν εκφράζουν την αυθεντική πολιτική απήχηση των κομμάτων.
Οι περισσότεροι συμφωνούν ότι θα είχαμε διαφορετικά αποτελέσματα αν οι εκλογές γίνονταν 15 μέρες νωρίτερα ή 15 μέρες αργότερα!
Άρα αυτό που μας χρειάζεται δεν είναι οι εκλογολόγοι, αλλά οι πολιτικοί αναλυτές. Επίσης, στόχος μας δεν πρέπει να είναι η κινούμενη άμμος των ποσοστών αλλά οι βαθύτερες κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες που οδηγούν σ’ αυτά.
Αν αντί γι’ αυτές τις στοιχειώδεις προϋποθέσεις μιας σοβαρής ανάλυσης αρχίσουμε να μετράμε τι ακριβώς στοίχισε σε αριθμό ψήφων π.χ. η υπόθεση της ομηρίας των 8 πολιτών από τον Αλβανό κακοποιό (που όντως στοίχισε!) αυτό σημαίνει ότι από την πολιτική έχουμε ήδη περάσει στο …μάρκετινγκ! Σεβόμαστε το μάρκετινγκ και τους κανόνες του. Εδώ όμως το πρόβλημα δεν είναι το προϊόν ΠΑΣΟΚ, αλλά, για όσους το έχουν ξεχάσει, το μέλλον της χώρας.
Σήμερα, στο χώρο μας, δύο είναι οι πολιτικές προτάσεις ή εισηγήσεις για την ακολουθητέα πολιτική. Από τη μια υπάρχουν αυτοί που συμβουλεύουν ότι πρέπει να επιστρέψουμε στις ρίζες, να γίνουμε πιο πολύ ΠΑΣΟΚ, να γίνει ο Πρωθυπουργός…Ανδρέας Σημίτης, κι αυτό αρκεί!
Από την άλλη, υπάρχουν αυτοί που νοιώθουν αλλεργία για το παλιό ΠΑΣΟΚ, που θεωρούν ότι το παλιό ΠΑΣΟΚ δεν πουλά κι ότι ο Πρωθυπουργός πρέπει να τολμήσει μια φυγή προς τα εμπρός!
Κατά τη γνώμη μας και οι δύο αυτές εισηγήσεις είναι το ίδιο λανθασμένες. Ή, ειπωμένο αλλιώς, έχουν και οι δύο, από τη σκοπιά τους, δίκιο!
Δεν προσπαθώ να στρογγυλέψω τα πράγματα! Κατά τη γνώμη μας η ορθή τακτική δεν είναι ούτε η ρήξη με το παλιό, ούτε ο άκριτος εναγκαλισμός του νέου. Είναι αντίθετα η σύνθεση, η τομή μέσα στη συνέχεια!
Κατ’ αρχάς κανείς σώφρων δεν σπαταλά ούτε χαρίζει την περιουσία του. Δεν πετά μια τόσο πλούσια (αν και αντιφατική) πολιτική, στελεχιακή κληρονομιά κ.λπ. όπως αυτή του ΠΑΣΟΚ. Από την άλλη, κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι η τομή είναι μια ανάγκη που επιβάλλει η ίδια η πραγματικότητα. Δεν πρέπει να μείνουμε απλοί νοσταλγοί ενός ένδοξου παρελθόντος, ούτε να τρέξουμε στο άγνωστο κυνηγώντας τις διαφαινόμενες κοινωνικές τάσεις. Οι νοσταλγοί είναι συμπαθητικές μεν, πλην γραφικές φιγούρες. Οι λάτρεις του μέλλοντος, σοφοί αναλυτές, πλην όμως χωρίς …γείωση.
Ο Κώστας Σημίτης έχει το ιστορικό χρέος να οδηγήσει τις κοινωνικές, πολιτικές και κοινωνικές δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ στη νέα εποχή. Συντεταγμένα, συντονισμένα και θαρραλέα. Εχει το ιστορικό χρέος να δώσει στο ΠΑΣΟΚ τη νέα ιδεολογική του φυσιογνωμία και πολιτική ταυτότητα. Και αυτό γιατί το ΠΑΣΟΚ για να υπάρχει πρέπει να αλλάζει. Αλλωστε, σήμερα, είναι πια σχεδόν κοινός τόπος ότι το ΠΑΣΟΚ χρειάζεται ρεκτιφιέ.
Το λάθος μας ήταν ότι ενώ όλοι αναγνωρίσαμε την ανάγκη της τομής και του εκσυγχρονισμού, συχνά νοιώσαμε αισθήματα ενοχής για τις αλλαγές που οφείλαμε να κάνουμε.
Αφήσαμε τον…αντανακλαστικό λόγο και τη στείρα προπαγάνδα να μας οδηγήσουν σε…αμυντισμό! Πολλοί από εμάς θεωρούν ακόμα “αριστερό” το λόγο κάποιων δυνάμεων που τη μόνη συνέπεια που διαθέτουν είναι η αγκύρωσή τους σε ξεπερασμένα συνθήματα!
Οι εκλογές τέλειωσαν. Το ίδιο και οι συγκυριακές συνθήκες κάτω (όχι μέσα, κάτω!) από τις οποίες διεξήχθησαν. Αυτές οι συνθήκες δεν μπορούν να αναπαραχθούν στο μέλλον ούτε καν, σε πολιτικό δοκιμαστικό σωλήνα! Αντίθετα, αυτό που θα μας ακολουθεί είναι οι πάγιες κοινωνικές και πολιτικές διεργασίες που συντελούνται έξω και πέρα από τις όποιες συγκυρίες.
Ο ελληνικός λαός έστειλε ένα σοφό μήνυμα σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις. Πιστεύω ότι όσον αφορά το ΠΑΣΟΚ το μήνυμα αυτό μας οδηγεί σ’ αυτό που ονόμασα τομή μέσα στη συνέχεια.
Αριστερά ναι. Με την έννοια ότι μεταξύ ατομικού και κοινωνικού εμείς είμαστε σταθερά με το δεύτερο. Οτι μεταξύ αγοράς και κοινωνίας εμείς βλέπουμε μια αγορά στην υπηρεσία της κοινωνίας και όχι το αντίθετο.
Όμως, δεν θεωρούμε αριστερά το συντεχνιακό κράτος, την παροχολογία, τις πελατειακές εξαρτήσεις, τον κρατισμό. Τις δυνάμεις που στις τελευταίες εκλογές στοιχήθηκαν στα αριστερά μας δεν θα τις ξανακερδίσουμε μιμούμενοι ένα παρελθόν που έχει παρέλθει οριστικά, αλλά πείθοντάς τις ότι η πορεία μας στη νέα εποχή έχει κέντρο τον άνθρωπο, ότι είναι η μόνη δυνατή αριστερή πορεία σήμερα.
Αρνούμαστε να θεωρήσουμε ως αριστερή πολιτική τη …γενναιοδωρία των παροχών. Αριστερά, αντίθετα, είναι η οικονομική και κοινωνική θωράκιση των πιο αδύνατων στρωμάτων, ώστε να μην οδηγηθούμε σ’ ένα μοντέλο κοινωνίας 2/3.
Αριστερά είναι η αναγνώριση της αναγκαιότητας της αγοράς, αλλά ταυτοχρόνως και η άρνηση υπαγωγής κάθε πολιτικής και κοινωνικής προτεραιότητας στην οικονομία. Ο άκρατος οικονομισμός οδηγεί σε πολιτικά προϊόντα με στοιχεία… διοξίνης.
Αν πολλοί πολίτες δεν κατανόησαν την πολιτική μας, φταίμε εμείς που, αν δεν την υπονομεύσαμε, την υπερασπιστήκαμε χλιαρά. Με αισθήματα ενοχής! Υπάρχουν στελέχη που θεωρούν ότι ασκούμε μια συντηρητική, πλην όμως αναγκαία πολιτική! Δεν είναι έτσι!
Δεν είναι ο εκσυγχρονισμός συντηρητική πολιτική, ούτε η αιτία της απομάκρυνσης μερίδας των λαϊκών στρωμάτων από το ΠΑΣΟΚ. Αιτία, αντίθετα, είναι η εκσυγχρονιστική ρητορική χωρίς αντίστοιχη δράση.
- Ποιος, για παράδειγμα, πήρε το φραγγέλιο εναντίον κάθε μανδαρίνου που ταλαιπωρεί τον πολίτη;
- Ποιος εξειδίκευσε τη ρήση του Πρωθυπουργού ότι “σε κάθε γκισέ του δημοσίου δοκιμάζεται η αξιοπρέπεια του πολίτη”;
- Ποιος πραγματικός αριστερός ή εκσυγχρονιστής αντιτάχθηκε στην αναπαραγωγή της κομματικής νομενκλατούρας στο ΠΑΣΟΚ, η οποία για το μόνο που ενδιαφέρεται είναι η διαιώνιση του είδους της;
- Ποιο εκσυγχρονιστικό ρεύμα πάλεψε για να προχωρήσει το ΠΑΣΟΚ σε ένα ουσιαστικό ρεκτιφιέ, προκειμένου να πάψει να είναι ένα πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο.
- Ποιος έσκυψε πάνω στο εθνικό σχέδιο για την απασχόληση, την καταπολέμηση της ανεργίας και του κοινωνικού αποκλεισμού;
- Ποιος συνδικαλιστής του εκσυγχρονισμού ή της συνεπούς αριστεράς πολέμησε πραγματικά το ιατρικό φακελάκι, την άθλια πρακτική της συναλλαγής στο χώρο της υγείας;
Αριστερά, λοιπόν, ναι! Ομως όχι μια αριστερά που κρίνει την αριστεροσύνη της στο επίπεδο της κατανάλωσης και των …συντροφικών προσλήψεων. Αλλά μια αριστερά με ευθύνη και γενναιότητα.
Άλλωστε, το κυνήγι πάση θυσία των εκλογικών αποτελεσμάτων μοιάζει με το κυνήγι ενός ίσκιου. Τα εκλογικά αποτελέσματα δεν κερδίζονται ούτε χάνονται, απλά αποτυπώνουν τις νίκες ή τις ήττες μας στο κυρίως σώμα της πραγματικότητας. Αυτό το σώμα είναι η κοινωνία μας, η Ελλάδα, η ίδια η πολιτική.
Καλοί και χρήσιμοι οι εκλογολόγοι, λοιπόν. Ακόμα πιο χρήσιμη όμως η πολιτική ανάλυση και κυρίως η πολιτική δράση!