Του Γιώργου Πανταγιά
Οι πολιτικές μεταβολές έχουν πάντα θεατές και αθέατες πλευρές. Η αποκρυπτογράφηση τους είναι μια σύνθετη και απαιτητική άσκηση. Πόσο μάλλον η ερμηνεία τους. Και αυτό γιατί προϋποθέτει απαγκίστρωση από φορμαλισμούς και στερεότυπες αναγνώσεις, που καθιστούν δύσκολη την ανάλυση φαινομένων και γεγονότων.
Όπως στα μαθηματικά, έτσι και στην πολιτική ο άγνωστος χ πέρα από το ότι είναι το ζητούμενο, είναι και αναπάντεχο. Ως εκ τούτου τίποτα δεν πρέπει να αποκλείουμε, γιατί όλα μπορούν να συμβούν. Η αυτονόητη αυτή παραδοχή μας επιτρέπει να κατανοήσουμε τις μεγάλες αλλαγές, οι οποίες καιρό τώρα συντελούνται στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σκηνή.
Η στροφή στην ακροδεξιά απεικονίζει βαθύτερες κοινωνικές ακόμη και πολιτισμικές διεργασίες και εξελίξεις. Οι θιασώτες της, τυγχάνουν ευρύτερης απήχησης σε μια σημαντική μερίδα του εκλογικού σώματος. Ουσιαστικά εκφράζουν τα υπαρκτά και υπόγεια ιδεολογικοπολιτικά ρεύματα του ανορθολογισμού, τα οποία διαπερνούν αρκετές πλέον χώρες. Εξ ου και δεν πρόκειται για κάποιες πρόσκαιρες εκτροπές από τις αξίες και τις αρχές της φιλελεύθερης Δημοκρατίας. Ούτε βέβαια συνιστούν μια απλή αμφισβήτηση των κατεστημένων πολιτικών δυνάμεων.
Η αναζωογόνηση της ακροδεξιάς προεικονίζει την ανθεκτικότητα αρχέγονων αντιλήψεων και ιδεών. Ο πολιτικός πρωτογονισμός κάθε άλλο παρά έχει εκλείψει. Απεναντίας συντηρείται, διατηρώντας πολλές και διαφορετικές σημάνσεις αλλά και εκφάνσεις. Ο εθνικισμός και ο λαϊκισμός έχουν εμποτίσει με συναισθήματα φθόνου, ανασφάλειας, φόβου ακόμη και εκδίκησης, μεγάλα τμήματα των κοινωνιών. Προκαλούν ψυχοπαθολογικές αντιδράσεις και πρωτίστως επηρεάζουν τις εκλογικές συμπεριφορές.
Με άλλα λόγια συγκροτούν μια ισχυρή πολιτική υποκουλτούρα η οποία έχει βαθιές και διαταξικές ρίζες. Μάλιστα όσοι την πρεσβεύουν φθάνουν στο σημείο να αμφισβητούν τις παραδοσιακές ιστορικές διαιρέσεις, στρέφοντας τα βέλη τους γενικώς και αορίστως εναντίον των αποκαλούμενων πολιτικών ελίτ. Με το ιδεολόγημα αυτό ακροδεξιοί και νεοφασίστες αλιεύουν δυνάμεις από διάφορα κοινωνικά στρώματα και επαγγελματικές ομάδες. Αξιοσημείωτη επίσης είναι και η επιρροή τους στις νέες γενιές.
Η χαρά δε, των ακροδεξιών και των νεοφασιστών, είναι οι αυταρχικοί ηγέτες και τα απολυταρχικά καθεστώτα. Οι περιπτώσεις ποικίλλουν. Κορυφαίες αυτές του Τράμπ και του Πούτιν. Οι οπαδοί του τραμπισμού και του πουτινισμού, κολυμπούν μέσα στα βρώμικα νερά της ακροδεξιάς.
Το ίδιο συνέβη και στον ευρωπαϊκό χώρο. Μια πλειάδα εκφραστών της, αποσπά τη στήριξη αρκετών εκλογέων. Η Μελόνι στην Ιταλία, ο Άκεσον στη Σουηδία, η Λεπέν στη Γαλλία, ο Όρμπαν στην Ουγγαρία και πιο πριν ο ανεκδιήγητος Μπερλουσκόνι, ο πρωτεργάτης του Brexit Φάρατζ, ο αρχηγός της Λέγκα Σαλβίνι και ο εμπνευστής των Πέντε αστέρων Γκρίλο, ανατροφοδότησαν τις δεξαμενές του εθνικισμού και του λαϊκισμού, ρίχνοντας βαθιά την άγκυρά τους στο κοινωνικό σώμα. Στην Ελλάδα, το ίδιο έπραξαν η ναζιστική Χρυσή Αυγή, οι ακροδεξιοί του Καμμένου και σήμερα το κόμμα του Βελόπουλου.
Η επικράτησή των ακροδεξιών και των νεοφασιστών δεν είναι απότοκος της αναποτελεσματικότητας των κομμάτων εξουσίας ή της ραθυμίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αναμφίβολα ενισχύεται από τις υπαρκτές διαχειριστικές ανεπάρκειες και πολιτικές ανακολουθίες τους. Όμως η αμφιλογία τους έχει βάθος. Στρέφεται ευθέως εναντίον του φιλελεύθερου δημοκρατικού μοντέλου, ενισχύοντας διαρκώς το τέρας το οποίο πρεσβεύουν. Μολονότι με τη λείανση των ακραίων αντιλήψεων και απόψεών τους, επιχειρούν διακαώς την αποδαιμονοποίηση τους.
Παρόλα αυτά η ακροδεξιά μαζί με τα ποικιλώνυμα νεοφασιστικά, εθνικιστικά και λαϊκίστικα μορφώματα, δεν παύει να είναι το βασίλειο της μισαλλοδοξίας, της αντιπαλότητας, της χυδαιότητας και του αποτροπιασμού. Και τούτο διότι αντιπροσωπεύει τα άνθη του κακού ενός παρωχημένου κόσμου, τα οποία παρά τον εξορκισμό που δέχονται εξακολουθούν και φύονται.