Εφημερίδα Έθνος
01 Ιουλίου 2016
Το βρετανικό δημοψήφισμα προκάλεσε ισχυρή ρωγμή στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Το εύρος των παρενεργειών και των συνεπειών δεν μπορεί να υπολογιστεί επ’ ακριβώς από τώρα. Το βέβαιο, ωστόσο, είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ενωση κλυδωνίζεται. Και το κυριότερο, σε πολλές χώρες-μέλη ισχυροποιείται το κλίμα αμφισβήτησής της.
Ο αποκαλούμενος ευρωσκεπτικισμός δεν αποτελεί πλέον περιθωριακό φαινόμενο. Μετεξελίσσεται σε ένα διακριτό ρεύμα αντιευρωπαϊσμού, το οποίο βρίσκει ανταπόκριση σε ευρύτερες κοινωνικές, γεωγραφικές και ηλικιακές κατηγορίες πληθυσμού. Μάλιστα απέκτησε και αξιοσημείωτα εκλογικά ακροατήρια. Οι περιπτώσεις της Λεπέν, του Γκρίλο, του Φάρατζ, του Βίλντερς το επιβεβαιώνουν.
Οι δυνάμεις που βάλλουν κατά της ευρωπαϊκής ενοποίησης εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά: Επιδιώκουν την επιστροφή στο εθνικό κράτος. Αντιστρατεύονται την παγκοσμιοποίηση. Εναντιώνονται στα ανοιχτά σύνορα. Αμφισβητούν τη σημασία της ιδιωτικής οικονομίας στην ανάπτυξη και την ευημερία των κοινωνιών. Καλλιεργούν ξενοφοβικά και ρατσιστικά σύνδρομα. Απορρίπτουν τις αξίες του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Αξιοποιώντας τα υπαρκτά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα, καταφεύγουν σε υπεραπλουστεύσεις και επικίνδυνες αφαιρέσεις. Στην πραγματικότητα, στηριζόμενες σε αναχρονιστικές και παρωχημένες θεωρίες και απόψεις, πρεσβεύουν την παλινδρόμηση στο παρελθόν. Με τον επικίνδυνο ανορθολογισμό τους αιμοδοτούν τον ακραίο λαϊκισμό. Οι δε ανεπάρκειες, οι στρεβλώσεις και πρωτίστως η ατροφία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος τον ενισχύουν περαιτέρω.
Φαίνεται πλέον καθαρά ότι η οικονομική, αναπτυξιακή, θεσμική και πολιτική υστέρηση της ΕΕ δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την ενίσχυση των αντιευρωπαϊστών. Η ασυμμετρία που προκλήθηκε μετά τη μεγάλη διεύρυνση του 2003 λειτούργησε εις βάρος της εμβάθυνσης. Στέρησε από την Ενωση τη δυναμική που είχε αποκτήσει μέχρι τότε. Οξυνε τα δομικά της προβλήματα. Προκάλεσε αρρυθμίες στη λειτουργία της. Ταυτόχρονα την αποξένωσε από τους πολίτες της.
Η αδυναμία της Ευρώπης των είκοσι πέντε και στη συνέχεια των είκοσι οκτώ να ανταποκριθεί στις νέες ανάγκες και απαιτήσεις είχε ως αποτέλεσμα τη διεύρυνση του χάσματος. Αντιθέτως η ΕΕ των δεκαπέντε δεν διέθετε μόνο την απαιτούμενη συνοχή και ανθεκτικότητα αλλά και μια ισχυρή ομάδα ευρωπαϊστών ηγετών. Ο Σρέντερ, ο Σιράκ, ο Μπλερ, ο Κλίμα, ο Σημίτης, ο Ντ’ Αλέμα κ.ά. ήταν ταυτισμένοι με την ενοποίηση. Προσέβλεπαν σε αυτήν και τη στήριξαν ουσιαστικά. Αξιοσημείωτο επίσης ήταν ότι στη μεγάλη τους πλειονότητα προέρχονταν από την Κεντροαριστερά. Η Σοσιαλδημοκρατία, εξάλλου, είχε ξεχωριστή συνδρομή και συμβολή στην ανάπτυξη και την ευημερία της Ευρώπης. Το κοινωνικό κράτος που δημιουργήθηκε -σε διαφορετικές δημοσιονομικές συνθήκες- ήταν δικό της επίτευγμα.
Το ουσιαστικότερο πρόβλημα της Ενωσης σήμερα είναι η εξασθένιση του ενοποιητικού της εγχειρήματος. Το γεγονός αυτό δεν είναι ανεξάρτητο από το έλλειμμα ηγεσίας και κυρίως από την υποχώρηση των ευρωπαϊστών. Ο εθνοκεντρισμός που διαρκώς διευρύνεται αντιμάχεται και υπονομεύει το ευρωπαϊκό αφήγημα. Αλλωστε λειτουργεί σαν υπόστρωμα και για την έκρηξη του λαϊκισμού. Ευρώπη, λοιπόν, χωρίς ευρωπαϊστές δύσκολα μπορεί να υπάρξει.