Παναγιώτης Κ. Ιωακειμίδης
Τα Νέα, 26/10/2020
Όπως έχει διαμορφωθεί η κατάσταση του πλήρους αδιεξόδου στην Αν. Μεσόγειο με την ακραία επιθετικότητα της Τουρκίας το ερώτημα είναι εάν μπορεί να υπάρξει κάτι, κάποια πρωτοβουλία-κίνηση που να λειτουργήσει ως game-changer, να αλλάξει δηλαδή όλο το παιγνίδι χωρίς όμως να βλάψει και τα συμφέροντα της χώρας και χωρίς να είναι ανοιχτή σε παρερμηνείες από την άλλη πλευρά.
Σε τέτοιες καταστάσεις αδιεξόδου μόνο μια “κίνηση σοκ” μπορεί να σπάσει το φαύλο κύκλο της κλιμάκωσης, μια κίνηση που θα φέρνει την άλλη πλευρά σε πραγματικά δύσκολη θέση και που η αντίδρασή της δεν θα μπορούσε να είναι ένα όχι ως απάντηση. Η διαπραγματευτική εμπειρία αυτό ακριβώς διδάσκει. Όταν τα πράγματα φθάσουν στο πλήρες αδιέξοδο, “στον κόμπο”, απαιτείται η αποφασιστική κίνηση – πρωτοβουλία που θα αλλάξει τις παραμέτρους, τους κανόνες του παιγνιδιού και θα ξεμπλοκάρει τη διαπραγμάτευση. Και οι πρωτοβουλίες καλό είναι να είναι στα ελληνικά χέρια.
Στην τρέχουσα περίπτωση ποια θα μπορούσε επομένως να είναι η game-changer κίνηση – πρωτοβουλία για να σπάσει ο φαύλος κύκλος; Η Τουρκία δικαιολογεί την επιθετικότητά της με το επιχείρημα (προσχηματικό ίσως αλλά πάντως υπαρκτό) ότι η Ελλάδα αρνείται το διάλογο πάνω στο σύνολο της ατζέντας των ελληνοτουρκικών διαφορών. Περιορίζει το αντικείμενο του στην οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Ούτε καν την οριοθέτηση των χωρικών υδάτων (ως δικαίωμα άσκησης κυριαρχίας έστω κι αν δεν μπορεί πρακτικά να το ασκήσει αν και με τη Αλβανία πάμε στη Χαγη για όλες τις θαλάσσιες ζώνες).
Αλλά η Ελλάδα θα μπορούσε να εξουδετερώσει το επιχείρημα αυτό πλήρως (to call Tureys bluff”) αποδεχόμενη-την κατάλληλη στιγμή- ως “κίνηση ματ” διερευνητικό διάλογο εφ’ όλης της ύλης, για όλα τα θέματα. Τονίζω για το διάλογο και όχι την τυπική διαπραγμάτευση που είναι εντελώς άλλη διαδικασία. Και να δούμε τότε τι θα κάνει η Άγκυρα.
Βεβαίως “διάλογος εφ όλης της ύλης” είναι ανάθεμα για ορισμένους. Αλλά εδώ οδηγός θα πρέπει να είναι η σκέψη του Κ. Καραμανλή (του πρεσβύτερου) ο οποίος χαρακτήριζε ως “παραδοξολογία” τη θέση ότι δεν συζητάμε όλα τα ζητήματα με τους Τούρκους. “Δεν δύνασθε να αγνοήσετε την ύπαρξη του προβλήματος” έλεγε.
Συγκεκριμένα, σε μια συζήτηση στη Βουλή στις 16 Μαρτίου 1978 ακριβώς πάνω στο θέμα, “Τι συζητάμε με την Τουρκία”, τόνισε:
“Κύριοι βουλευταί, την διένεξη, κάθε διένεξη, μπορεί να την δημιουργήση οποιοσδήποτε διαφωνών μαζί σας, αμφισβητών το δίκιο σας και επιθυμών να σας αδικήση. Από την στιγμή αυτή δημιουργείται πρόβλημα, το οποίο δεν μπορείτε να αγνοήσετε. Είστε υποχρεωμένος να το αντιμετωπίσετε. Άλλο θέμα είναι με ποιό τρόπο θα το αντιμετωπίσετε. Αλλά δεν δύνασθε να αγνοήσετε την ύπαρξη του προβλήματος.” ( Κ. Καραμανλής, Αρχείο, τ. 10, σελ. 145).
Μια τέτοια κίνηση θα μπορέσει να αλλάξει “τα δεδομένα” και να οδηγήσει τελικά στο διερευνητικό διάλογο. Αν όχι, και πάλι στριμώχνει την Τουρκία εξουδετερώνοντας πλήρως την επιχειρηματολογία της. Και η Ελλάδα δεν έχει να φοβάται τίποτα. Διαθέτει τα μέσα και ανθρώπινο δυναμικό για να προστατεύσει τα συμφέροντά της .
Μια τέτοια κίνηση θα ερμηνευθεί πιθανότατα ως υποχώρηση της Αθήνας στις πιέσεις της Άγκυρας. Θυμάμαι όμως τον μέγιστο από τους Έλληνες διπλωμάτες, τον αείμνηστο Β. Θεοδωρόπουλο, ο οποίος μου έλεγε “φοβόμαστε την κατηγορία της υποχωρητικότητας και τη χρησιμοποιούμε ως άλλοθι για να μην κάνουμε το σωστό…”.
(τέλος ας πάμε στο διάλογο εφ’ όλης της ύλης με δική μας πρωτοβουλία πριν οδηγηθούμε σ’ άυτόν εκόντες άκοντες)
________________________
Ο Π.Κ. Ιωακειμίδης είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Πρεσβευτής – Σύμβουλος του ΥΠΕΞ.