Εφημερίδα Τα Νέα
1η Φεβρουαρίου 1999
Η Οικονομική και Νομισματική Ένωση είναι πλέον πραγματικότητα. Αυτή η πραγματικότητα ενεργοποιεί μια δυναμική που αναμένεται να έχει ουσιαστικές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές επιπτώσεις, των οποίων η αποκρυπτογράφηση έχει ήδη αρχίσει.
Όμως η ιστορία δεν τελειώνει εδώ, όπως ίσως πιστεύουν ορισμένοι επιφανειακοί αναλυτές. Η τεχνοκρατική στόχευση δεν παραγκώνισε οριστικά την πολιτική προσέγγιση. Η επιτυχία αυτή δεν επιφέρει, για να παραφράσουμε τη γνωστή ρήση του Fukuyama, το τέλος της πολιτικής. Δεν τελειώνει εδώ η πολιτική ιστορία, αλλά μάλλον μια ορισμένη περίοδός της.
Στην πραγματικότητα η ΟΝΕ, εγχείρημα βαθύτατα πολιτικό, ισοδυναμεί με την επιστροφή της πολιτικής … με άλλα μέσα. Η εδραίωσή της ήταν μια αμφισβήτηση νίκη του πολιτικού οραματισμού και βολονταρισμού σε βάρος της ευρωαλλεργίας των συντηρητικών ευρωσκεπτικιστών, της υστερίας των νεο-εθνικιστών και των δογματικών επιφυλάξεων ορισμένων ακραίων νεοφιλελεύθερων. Συγχρόνως, όμως, η ΟΝΕ καλεί σε πολιτικές επιλογές και πρωτοβουλίες. Δεν εισηγείται την αδράνεια ούτε την επανάπαυση. Με αυτή την έννοια επιβάλλεται να πολιτικοποιήσουμε την ΟΝΕ όπως εύστοχα επεσημάνθηκε πρόσφατα.
Για τις δυνάμεις της Κεντροαριστεράς ο μεγάλος στόχος παραμένει η διαμόρφωση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής Ένωσης. Ο Jean Boissonnat έγραψε πρόσφατα ότι το ευρώ γεννήθηκε από την Ευρώπη, η Ευρώπη θα γεννηθεί από το ευρώ”. Δεν γνωρίζω αν ισχύουν τέτοιου είδους αυτοματισμοί. Και δεν γνωρίζω πόσο θα αποδώσει το λεγόμενο “ομοσπονδιακό σοκ” της ΟΝΕ. Όμως, είναι μείζον καθήκον των δυνάμεων της Κεντροαριστεράς να προσχεδιάσουν και να διαμορφώσουν την Πολιτική Ευρώπη με βάση τη νέα πια πραγματικότητα. Η Πολιτική Ευρώπη θα προσφέρει το φυσικό πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο για την ΟΝΕ, “τη στέγη στο οικοδόμημα της Eurobank” για να χρησιμοποιήσουμε μια ακόμα εύστοχη διατύπωση αυτών των καιρών. Επομένως οι προσεχείς Ευρωεκλογές ζητούν από τις πολιτικές δυνάμεις να καταθέσουν τη δική τους εκδοχή.
Το ευρωπαϊκό νόμισμα είναι προφανές ότι θα διευκολύνει τις διαρθρωτικές αλλαγές στην οικονομία. Κατά πάσα πιθανότητα θα επιταχύνει τις διαδικασίες του εκσυγχρονισμού. Όμως, το ευρώ δεν υποκαθιστά τον εθνικό σχεδιασμό, ούτε αντικαθιστά το κράτος – στρατηγείο. Παρέχει ένα πλαίσιο, μέσα στο οποίο οι υπεύθυνες πολιτικές δυνάμεις διατυπώνουν τις εθνικές προτεραιότητες, θέτουν στόχους, αναπτύσσουν τα μέσα τους. Το ευρώ επιβάλλει τη δημοσιονομική εξυγίανση, εμείς αποφασίζουμε και εφαρμόζουμε επενδυτικές στρατηγικές, προγράμματα αναμόρφωσης και ενίσχυσης του κράτους πρόνοιας, πρωτοβουλίες τεχνολογικής και ερευνητικής ανάκαμψης, πρακτικές εργασιακής ανανέωσης. Ασφαλώς, το ευρώ εξαφανίζει την αυταπάτη της απόλυτης εθνικής νομισματικής κυριαρχίας, ασφαλώς συνιστά πιστοποιητικό θανάτου των πρακτικών δημοσιονομικής ανευθυνότητας και μακροοικονομικού λαϊκισμού. Όμως, δεν αντιστρατεύεται το ευέλικτο και αποτελεσματικό κράτος. Το ευρώ αποκρούει τις παραδοσιακές πρακτικές της αναδιανεμητικής ορθοδοξίας αλά Ελληνικά, όμως δεν συρρικνώνει κατ’ ανάγκη τις κοινωνικές φιλοδοξίες των δυνάμεων της Κεντροαριστεράς.
Μπροστά στο ευρώ, οι προοδευτικές δυνάμεις δεν αναδιπλώνονται παθητικά ούτε υποτροπιάζουν σε δογματικές αγοραφοβικές προσεγγίσεις. Αντιπροτείνουν ρεαλιστικές εθνικές στρατηγικές που συνδυάζουν την οικονομία της αγοράς με τον ευέλικτο και εξωστρεφή σχεδιασμό, την ανταγωνιστικότητα με την κοινωνία της αλληλεγγύης, την εργασιακή ανανέωση με την τεχνολογική καινοτομία.
Μπροστά στη νέα πραγματικότητα της ΟΝΕ, οι προοδευτικές δυνάμεις οφείλουν να παρουσιαστούν με εντελώς ανανεωμένο ιδεολογικό και πολιτικό εξοπλισμό. Πριν απ’ όλα οφείλουν να απαλλαγούν οριστικά από … τον πειρασμό της γυναίκας του Λοτ! Το χθες έχει περάσει οριστικά. Παράλληλα, οφείλουν να δημιουργήσουν μια νέα πολιτική και κοινωνική κουλτούρα. Με οδηγό το “συλλογικό συμφέρον” ή το “κοινωνικό καλό” να μη χαρίσουν την αγορά στο “εγωιστικό άτομο”, αλλά στο συγκεκριμένο κοινωνικό υποκείμενο, τον πολίτη, το πρόσωπο. Η αγορά δεν είναι η σιδερένια φυλακή αντιανθρώπινων νομοτελειών, αλλά δυνατότητα σύναψης σχέσεων, ανάπτυξης της κοινωνικότητας, προαγωγής του κοινωνικού συμφέροντος. Και σ’ αυτόν τον τομέα, λοιπόν, οι προσεχείς Ευρωεκλογές καλούν τις προοδευτικές κοινωνικές δυνάμεις να δώσουν δείγματα γραφής. Σημάδια ανίχνευσης, αλλά και διαμόρφωσης ενός ελπιδοφόρου μέλλοντος.
Σε πανευρωπαϊκό κοινοτικό επίπεδο η ΟΝΕ ενισχύει μεταβολές ποιοτικού και ποσοτικού χαρακτήρα. Χωρίς, όμως, αυτοματισμούς και νομοτέλειες. Το ευρώ μπορεί κάλλιστα να συνυπάρξει με έναν ευρωπαϊκό χώρο απλή ζώνη ελεύθερων συναλλαγών και απομονωτικού ανταγωνισμού, με βάση τη λογική του κατώτατου κοινού παρανομαστή σε κοινωνικά και φορολογικά ζητήματα. Εξίσου, όμως, μπορεί να συνυπάρξει με την Ευρώπη των αξιόπιστων διευρωπαϊκών δικτύων, των κεντρικών μακροοικονομικών κατευθύνσεων, των διεθνικών επιχειρηματικών συνεργασιών, της ρεαλιστικής και απαραίτητης φορολογικής εναρμόνισης, των κοινοτικών δημοσιονομικών μηχανισμών σύγκλισης και συνοχής, των βιώσιμων και σύγχρονων συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας, χωρίς τα “βαρύδια” των ενδιάμεσων και του συντεχνιακού κόστους. Όπως έχει ειπωθεί το μεγάλο στοίχημα για τους Ευρωπαίους μετά την ΟΝΕ είναι να συνδυάσουν την αξία με τις αξίες. Το χρήμα, ως γνωστόν, είναι το “γενικό ισοδύναμο”.
Επομένως, οι μάχες σ’ αυτό το επίπεδο δεν αφορούν τη λογιστική, ούτε απλώς την οικονομία, αλλά την Πολιτική Οικονομία. Δηλαδή την ίδια την ζωή και την ιστορία! Στόχος μας, επομένως είναι να συνδυάσουμε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης με υψηλά επίπεδα ολοκλήρωσης, συνοχής και κοινωνικής δικαιοσύνης. Όντως, η ΟΝΕ δεν είναι αυτόματος πιλότος, αλλά … ένα νέο πεδίο πάλης!