Λουκάς Τσούκαλης
Η Καθημερινή, 10/03/2019.
Ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν, απηύθυνε ανοικτή επιστολή στους Ευρωπαίους πολίτες που δημοσιεύθηκε σε 28 ευρωπαϊκές εφημερίδες, την περασμένη Τρίτη. Με αφορμή τις εκλογές του Μαΐου που θα διεξαχθούν σε όλες τις χώρες-μέλη, ο Γάλλος πρόεδρος μιλάει για τους κινδύνους που αντιμετωπίζει το ευρωπαϊκό εγχείρημα από τους εθνικιστές, οι οποίοι απειλούν να σύρουν την Ευρώπη πολλές δεκαετίες πίσω, προφανώς επειδή δεν έμαθαν τίποτε από την Ιστορία, και τους άλλους που προσποιούνται ότι δεν χρειάζεται να αλλάξουν και πολλά πράγματα, γιατί καλά είμαστε κι έτσι.
Με πολλαπλές διαχωριστικές γραμμές εντός και μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών, με νέες προκλήσεις από την Αμερική του Τραμπ και τη Ρωσία του Πούτιν, με την άνοδο της Κίνας που αλλάζει ριζικά τον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη, ενώ η ανατολική και νότια γειτονιά της Ευρώπης είναι γεμάτη από εύφλεκτα υλικά που κάθε τόσο προκαλούν μεγάλες εκρήξεις και η φωτιά περνάει τα κοινά σύνορά μας, ο Μακρόν προτείνει μια σειρά από τολμηρά μέτρα με στόχο την ευρωπαϊκή αναγέννηση. Λέξη-κλειδί, που θα μπορούσε να είναι και το όνομα ενός νέου πανευρωπαϊκού κινήματος.
Ο Μακρόν προτείνει αλλαγή της συνθήκης Σένγκεν έτσι ώστε η ελεύθερη κυκλοφορία των πολιτών να συνδέεται με κοινό έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης, μια ενιαία αρχή για την παροχή πολιτικού ασύλου και αλληλεγγύη μεταξύ των χωρών που συμμετέχουν. Οσες χώρες δεν συμφωνούν μένουν απ’ έξω. Δίνει ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της άμυνας και προτείνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού συμβουλίου ασφαλείας, με τη συμμετοχή της Μ. Βρετανίας. Η κλιματική αλλαγή αποτελεί, όπως θα έπρεπε άλλωστε, βασικό μέλημα του Γάλλου προέδρου. Μια ευρωπαϊκή τράπεζα για το κλίμα θα χρηματοδοτεί τη μετάβαση σε νέες οικολογικές μορφές ενέργειας. Μιλάει επίσης για μια ουσιαστική αναβάθμιση της κοινωνικής Ευρώπης, τη χρηματοδότηση της καινοτομίας, την υιοθέτηση κανόνων για τη λειτουργία των μεγάλων εταιρειών ψηφιακής οικονομίας και πολλά άλλα. Πρόκειται για έναν μακρύ κατάλογο προτάσεων σε ένα σύντομο αλλά μεστό πολιτικό κείμενο, με ενδιάμεσο στάδιο στον δρόμο προς την αναγέννηση μια μεγάλη ευρωπαϊκή σύνοδο μέχρι το τέλος της χρονιάς για να συζητήσουν οι Ευρωπαίοι κοινούς στόχους και μέσα, περιλαμβανομένης της αναθεώρησης των ευρωπαϊκών συνθηκών. Και όσοι πιστοί προσέλθετε.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Γάλλος πρόεδρος παρουσιάζει το όραμά του για μια ισχυρή και δημοκρατική Ευρώπη, που προστατεύει τους πολίτες της και αποτελεί παράδειγμα για τον υπόλοιπο κόσμο. Αυτήν τη φορά ήταν πιο συγκεκριμένος από ποτέ άλλοτε, αν και ορισμένες παραλείψεις (όπως περί ευρώ) στην έκκλησή του προς τους Ευρωπαίους πολίτες είναι πολύ ηχηρές. Δεν ήθελε προφανώς να κάνει αμέσως πολλούς εχθρούς, ούτε και να χάσει τους Γερμανούς εταίρους του στο ξεκίνημα.
Η κριτική και η γκρίνια είναι πολύ εύκολες. Κανέναν και καμία δεν μπορεί να ικανοποιήσει απόλυτα η έκκληση του Μακρόν. Δεν υπάρχει όμως αμφιβολία ότι ο Γάλλος πρόεδρος είναι σήμερα ο μοναδικός Ευρωπαίος πολιτικός ηγέτης που συνδυάζει ειδικό βάρος, όραμα και συγκεκριμένες προτάσεις για μια Ευρώπη που θα μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις εντός και εκτός συνόρων. Οι μεγάλες πολιτικές ομάδες που εκπροσωπούνται στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, κυρίως οι δύο μεγαλύτερες, δηλαδή το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και οι Σοσιαλιστές, έχουν μετατραπεί σε διαχειριστές ενός μη βιώσιμου στάτους κβο προσπαθώντας να συμβιβάσουν συχνά τα ασυμβίβαστα μεταξύ των εθνικών κομμάτων που τις συναπαρτίζουν.
Ο Μακρόν προσπαθεί να σπάσει τα παλιά κομματικά κατεστημένα, όπως έκανε και στη Γαλλία. Πολύ δυσκολότερο, βεβαίως, το εγχείρημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο και έχει λίγο χρόνο μέχρι τις εκλογές του Μαΐου. Αλλωστε και στη Γαλλία δεν τα πάει πολύ καλά, θα σπεύσουν να μας θυμίσουν όσοι φροντίζουν να σκοτώσουν κάθε τολμηρή πρωτοβουλία, χωρίς να έχουν να αντιπροτείνουν κάποια δική τους. Η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει για να επιβιώσει. Για να αλλάξει, πρέπει να κινητοποιηθούν όσοι έχουν πλέον καταλάβει ότι για τις μεγάλες προκλήσεις του καιρού μας η κάθε μια ευρωπαϊκή χώρα δεν μπορεί από μόνη της να δώσει απαντήσεις. Οσο για εμάς εδώ στην Ελλάδα, είναι προφανές ότι το μέλλον μας εξαρτάται άμεσα από την ανάδειξη μιας ισχυρής Ευρώπης, στην οποία δεν θα είμαστε δεύτερης κατηγορίας εταίρος.
__________________
Ο κ. Λουκάς Τσούκαλης είναι πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ και επισκέπτης καθηγητής στη Sciences Po στο Παρίσι και στο Κολέγιο της Ευρώπης.