Παύλος Παπαδόπουλος
Η Καθημερινή, 29/01/2019
Ενα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ανθρωπότητας στο τέλος της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα είναι η πανδημία διάσπασης της προσοχής. Δεν είναι μόνο ο συνωστισμός κοινωνικών υποχρεώσεων, η ανεξάντλητη ροή «ειδήσεων», τα συνεχή τηλεφωνήματα, οι συσκέψεις και τα «ραντεβού για καφέ», που αποτελούν μια πρωτοφανή επίθεση στη συγκέντρωση της προσοχής. Σε όλα αυτά έρχεται να προστεθεί η επίθεση «μοιραίων» ειδοποιήσεων από κάθε λογής κοινωνικά δίκτυα και site γνωριμιών που εθίζουν τον εγκέφαλό μας με μικρές δόσεις ντοπαμίνης – μια διέγερση που έχει συγκριθεί από τους ειδικούς με το κάπνισμα και την επίδραση που έχει η νικοτίνη. Με αυτόν τον τρόπο μετατρεπόμαστε σε αδρανή, μουδιασμένα και άβουλα όντα που κάθε μέρα άγονται και φέρονται μέσα σε ένα κωμικοτραγικό κομφούζιο ερεθισμάτων έχοντας χάσει τον έλεγχο της νοητικής τους ενέργειας. Η κατανάλωση καπνού μειώνεται εντυπωσιακά σε ολόκληρο τον κόσμο. Μήπως, όμως, έχουμε αντικαταστήσει το κάπνισμα με το Facebook; Πέρα από το γεγονός ότι η κατάσταση ενός μονίμως ερεθισμένου μυαλού είναι βέβαιο ότι προκαλεί την όξυνση ψυχολογικών διαταραχών, η ουσιαστική, η πραγματική εργασία καθίσταται στόχος σχεδόν άπιαστος.
Οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» επικεντρώνονται συχνά σε αυτό το διεθνές πρόβλημα και πρόσφατα σε μια προσπάθεια διερεύνησης λύσεων επανέφεραν στη δημόσια συζήτηση το βιβλίο «Deep Work» που έγραψε το 2016 ο συγγραφέας Cal Newport. Σύμφωνα με το βιβλίο αυτό, ο σύγχρονος εργαζόμενος, χτυπημένος σαν τον Αγιο Σεβαστιανό από τα βέλη όσων κλέβουν την προσοχή του, είναι πλέον ικανός μόνο για «ρηχή εργασία», δηλαδή για διαχειριστικά μικροπράγματα και όχι για στέρεα αποτελέσματα. Όμως τα αγαθά που «κόποις κτώνται» απαιτούν «βαθιά εργασία» (Deep Work).
Πώς θα κατακτήσουμε ξανά τη χαμένη ικανότητα της συγκέντρωσης της προσοχής και της εργασίας σε βάθος; Ο Newport έχει τρεις προτάσεις. Πρώτον, προγραμματίστε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας στις οποίες θα εργάζεστε χωρίς να επιτρέπετε οποιαδήποτε διάσπαση της προσοχής σας. Δεν είναι εύκολο. Η «βαθιά εργασία» πρέπει να γίνει «συνήθεια» γιατί ο εγκέφαλος, που γνωρίζει ότι η βαθιά εργασία απαιτεί πρόσθετη ενέργεια, θα υπονομεύσει το σχέδιό σας να επιστρέψετε στη δημιουργικότητα προτιμώντας ενστικτωδώς την ευκολία και την ικανοποίηση της περιήγησης στη ρηχότητα. Δεύτερον, η συγκέντρωση της προσοχής προκαλεί πλήξη, κάτι που δεν συμβαίνει με τη χαρωπή και τυχαία ενασχόληση με αναρίθμητα μικροπράγματα. Επομένως, πρέπει να αγαπήσετε την πλήξη αφού ο δρόμος προς τη φώτιση δεν είναι στρωμένος με emoticons. Τρίτον, ξεριζώστε τα social media που ζουν κολλημένα σαν βδέλλες επάνω σε τηλέφωνα και υπολογιστές και είναι οι κυρίως υπεύθυνοι για τον κατακλυσμό ανοησίας (και ανοήτων) που έχει αλλάξει τη ζωή μας προς το χειρότερο. Ο φυσικός αλγόριθμος της διάδρασης με ανθρώπους που συναντάμε σε «φυσικές συνθήκες» είναι τελικώς πολύ σοφός καθώς εξασφαλίζει καλύτερη υγεία, ηρεμία και φυσικά… deep work.