Το αποκορύφωμα των αδιέξοδων

Κυπριακή εφημερίδα Πολίτης
9 Ιουλίου 2017

Τον τίτλο του πολιτικού δράματος «Καληνύχτα και καλή τύχη»,  της ταινίας που σκηνοθέτησε ο Τζoρτζ Κλούνεϊ, θα πρέπει να είχε στη σκέψη του ο Αντόνιο Γκουτέρες, όταν ξημερώματα Παρασκευής ανήγγειλε το τέλος ενός άλλου δράματος, της διάσκεψης για το Κυπριακό, ευχόμενος «καλή τύχη στους Κυπρίους στον νότο και στον βορρά».

Η άδοξη κατάληξη των διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντανά δεν εξανεμίζει μόνο τις προσδοκίες που εύλογα υπήρξαν και μ’ αυτόν τον κύκλο συνομιλιών. Πλήττει και ένα ολόκληρο οικοδόμημα που δημιουργήθηκε εδώ και σαράντα χρόνια: Το οικοδόμημα που εδραζόταν στην αναζήτηση λύσης στη βάση της δικοινοτικής διζωνικής ομοσπονδίας και ενισχυόταν διαρκώς από όλες τις πρωτοβουλίες που είχαν αναληφθεί έως τώρα, με κορυφαία εκείνη του 2004. Εξίσου καίριο αποδεικνύεται και το ότι ουσιαστικά καταρρέουν τα κεκτημένα των συνομιλιών Χριστόφια-Ταλάτ και Αναστασιάδη-Ακιντζί.

Το πιο εύκολο είναι να σταθούμε στις τουρκικές ευθύνες, χρεώνοντας στην Τουρκία το ναυάγιο, αδιαφορώντας στην ουσία για την αποτελμάτωση του Κυπριακού. Το δυσκολότερο, ωστόσο, είναι να επιχειρήσουμε μια ψυχρή αποτίμηση, διερευνώντας θεατές και αθέατες πλευρές που συνέβαλαν στο αδιέξοδο. Έτσι θα συνειδητοποιήσουμε ότι από τις εξελίξεις ωφελημένη βγαίνει η  Τουρκία, καθώς παραμένει κατοχική δύναμη με τα μονομερή επεμβατικά δικαιώματα να συνεχίζονται. Και χαμένοι, βεβαίως, οι Ελληνοκύπριοι και οι Τουρκοκύπριοι. Η αμείλικτη αυτή πραγματικότητα δεν μπορεί να διαγραφεί ούτε να υποβαθμιστεί. Αντιθέτως, προκαλεί νέα δεδομένα, επιτείνοντας  την αντίληψη σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο ότι το Κυπριακό είναι μη επιλύσιμο.

Η  επιλογή των Ελληνοκυπρίων να κινηθούν στο πεδίο αναμέτρησης με την Τουρκία τούς αυτοπαγίδευσε, μολονότι υπήρχε η δυνατότητα αλλαγής των συνθηκών σύμφωνα με την ενημέρωση που έδωσε ο Γκουτέρες. Ως εκ τούτου η επιλογή τους ήταν άστοχη, άκαιρη, απαίδευτη και εν τέλει καταστροφική. Το ίδιο  επιζήμια ήταν και η άρνησή τους να αποδεχτούν παρεμβατικό ρόλο των Ηνωμένων Εθνών. Επίσης, ο παράγοντας Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αξιοποιήθηκε επαρκώς. Η αναζήτηση λύσης δεν είχε την απαιτούμενη διασύνδεση με το κοινοτικό κεκτημένο. Ούτε συνδέθηκε με τις σχέσεις Τουρκίας–Ε.Ε., όπως συνέβη με τη Συμφωνία του Ελσίνκι. Χαρακτηριστικό είναι πως στα Συμπεράσματά του πρόσφατου Ευρωπαϊκού Συμβούλιου, το οποίο ασχολήθηκε, μεταξύ άλλων, και με το ζήτημα της ασφάλειας των χωρών-μελών, δεν υπήρχε η παραμικρή αναφορά στο Κυπριακό. Τη στιγμή μάλιστα που τις μέρες εκείνες ξεκινούσε ο νέος κύκλος διαπραγματεύσεων στην Ελβετία. Μια αναφορά-δέσμευση θα ήταν πολλαπλώς χρήσιμη για τον αυξημένο ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση σε ένα νέο σύστημα ασφάλειας.

Παράλληλα, οι πολιτικοί και διπλωματικοί χειρισμοί δεν διέθεταν πάντα την απαραίτητη ευελιξία. Η απολυτότητα που επέδειξε η Ελλάδα και η σκληρότητα της Τουρκίας ευλόγως δυσχέραναν τη σύγκλιση, ακυρώνοντας άλλη μια προσπάθεια. Οι συνομιλίες είχαν ναρκοθετηθεί ήδη από τη Γενεύη. Αυτή ήταν η πιο κρίσιμη καμπή για το Κυπριακό. Η αναβολή που ζητήθηκε από την ελληνική πλευρά -τον υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά-, με το επιχείρημα της «καλύτερης προετοιμασίας» αποπροσανατόλισε την όλη διαδικασία, απομειώνοντας τη δυναμική που είχε δημιουργηθεί, αφήνοντας ελεύθερο έδαφος για την ανάπτυξη της τουρκικής αδιαλλαξίας.

Η έλλειψη στρατηγικής σκέψης επέφερε ως αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό σε κοντόφθαλμους τακτικισμούς. Και το σημαντικότερο προκάλεσε παλινωδίες και παλινδρομήσεις. Οι δραματικές εξελίξεις θέτουν ερωτήματα που επιζητούν απαντήσεις.  Το πρώτο και σημαντικό, ποιες θα είναι οι συνέπειες και οι παρενέργειές τους. Πάντως, το άδοξο τέλος του Κραν Μοντανά αποτελεί το αποκορύφωμα μιας σειράς αδιεξόδων σε ευκαιρίες που χάνονται διαρκώς.