Εφημερίδα Η Αξία
2 Ιουνίου 2012
Το ΠΑΣΟΚ υπήρξε το πιο αυθεντικό πολιτικό προϊόν της μεταπολίτευσης. Η ταυτότητά του, τα χαρακτηριστικά του, οι πολιτικές του βρισκόντουσαν σε αρμονία με το κλίμα και την ατμόσφαιρα που κυριαρχούσαν στη δημόσια ζωή του τόπου πάνω από τρεις δεκαετίες. Άλλωστε αυτή ήταν και η δύναμή του, η οποία του επέτρεπε να εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των πολιτών, της κοινωνίας, καθιστώντας το ΠΑΣΟΚ το πλέον ζωντανό, πολυσυλλεκτικό και ανθεκτικό πολιτικό σχήμα.
Παράλληλα ως προϊόν της μεταπολίτευσης έφερε και όλες τις αντιφάσεις και τις αντινομίες της. Θέλοντας να είναι στον αφρό της πολιτικής ζωής ενσωμάτωσε τον καταγγελτικό λόγο, την εύκολη ρητορεία, τις μανιχαϊστικές αντιλήψεις, την οξεία αντιδεξιά πόλωση, καθώς και τις σκιαμαχίες του παρελθόντος.
Όταν οι πολίτες το εμπιστεύθηκαν, αναθέτοντας του την ευθύνη διακυβέρνησης της χώρας, αναγκάστηκε να λειάνει τις πολιτικές του προσαρμόζοντάς τις στα νέα δεδομένα. Η ανάληψη της πολιτικής εξουσίας ήταν φυσικό να επηρεάσει, αλλά και να αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τη φυσιογνωμία του ΠΑΣΟΚ. Δεν είναι τυχαίο που από κίνημα αλλαγής, μετατράπηκε σε κατεξοχήν καθεστωτικό κόμμα. Από δύναμη εκσυγχρονισμού, μεταμορφώθηκε σε έναν ισχυρό μηχανισμό υπεράσπισης συντεχνιακών συμφερόντων. Βεβαίως όλα αυτά δεν αναιρούν την αξιοσημείωτη πολιτική διαδρομή του ούτε το έργο και την προσφορά του στη χώρα και την κοινωνία.
Στην πραγματικότητα, καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής του το ΠΑΣΟΚ προσπαθούσε να συνθέσει τα αντίθετα. Εξάλλου, πάντα είχε δύο όψεις, από τη μία ήταν ο «Μήτσος», από την άλλη ο «Δημήτρης».
Ο πρώτος ως νοσταλγός του παρελθόντος ήθελε τη διατήρηση των κεκτημένων, τον φόβιζαν οι αλλαγές, αντιμετώπιζε την πολιτική ως μέσο εξυπηρέτησης και πελατειακών σχέσεων. Επιδιδόταν σε βερμπαλιστικές διακηρύξεις, κατέφευγε σε ανέξοδες υποσχέσεις, μετέθετε την επίλυση των προβλημάτων σε βάθος χρόνου, μετακυλούσε τις δικές του ευθύνες σε άλλους, αντιλαμβανόταν την πολιτική εξουσία ως προσωπική του υπόθεση, είχε αναδείξει σε τρόπο ζωής την αντίληψη «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα». Μοναδικό του μέλημα ήταν η απόκτηση προνομίων, αδιαφορώντας για την υστέρηση που εμφάνιζε η χώρα και η κοινωνία.
Από την άλλη, ο δεύτερος όντας πάντα μειοψηφούσα δύναμη και λειτουργώντας ως «φουτουριστής», πίστευε ότι το νέο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον προσφέρει ευκαιρίες και δυνατότητες στις οποίες μια προοδευτική δύναμη οφείλει να ανταποκριθεί με δημιουργικό τρόπο. Βλέποντας από απόσταση τα γεγονότα, μπορούμε να πούμε σήμερα ότι η «φουτουριστική» περίοδος ήταν μια απλή παρένθεση, η οποία δεν μετέβαλε αλλά ούτε και άγγιξε καθόλου την κυρίαρχη κουλτούρα του ΠΑΣΟΚ.
Ο «Μήτσος» αντιμετώπισε την αλλαγή ως προσωπική ευκαιρία προκειμένου να μεταβάλλει την κοινωνική του θέση. Ενοχοποίησε τον εκσυγχρονισμό ως μια μικρή και κακή δεξιά παρένθεση, αγνόησε τις αλλαγές στη διεθνή σκηνή αντιμετωπίζοντάς τις ως κάτι ξένο που δεν τον αφορούσε ενώ είδε την παγκοσμιοποίηση ως ένα σκιάχτρο της ιστορίας.
Ο «Δημήτρης» εξέλαβε την αλλαγή ως μια ιστορική ευκαιρία, προκειμένου να κλείσει η χώρα μας τις εκκρεμότητες με το παρελθόν. Βίωσε τον εκσυγχρονισμό ως μια αναγκαία τομή για να μετεξελιχτεί η χώρα σε ευρωπαϊκή. Στήριξε τις μεταρρυθμίσεις γιατί πίστευε ότι συνιστούν ζωτική ανάγκη για την κοινωνία και την οικονομία. Αντιμετώπισε την παγκοσμιοποίηση ως μια συναρπαστική εμπειρία που άνοιγε νέους δρόμους.
Εμποτισμένο με αυτές τις μεγάλες και ουσιώδεις αντιφάσεις, το ΠΑΣΟΚ προσπάθησε να υπηρετήσει εκ διαμέτρου αντίθετες και αλληλοσυγκρουόμενες πολιτικές. Σ’ αυτό εξάλλου συνίσταται και η δυστοκία που επιδείκνυε κατά καιρούς, αλλά οι αρνητικές πλευρές του, οι οποίες είναι πολλές και σημαντικές.
Ο εναγκαλισμός του με το λαϊκισμό, η ταύτισή του με τα συντεχνιακά συμφέροντα, η ανοχή που επέδειξε απέναντι στα φαινόμενα διαφθοράς, η εγκατάλειψη των μεταρρυθμιστικών και εκσυγχρονιστικών πολιτικών, η ενίσχυση της κομματοκρατίας, είναι οι αρνητικές εκείνες όψεις για τις όποιες μπορεί να κάνει την αυτοκριτική του, αλλά δεν μπορεί να τις αποποιηθεί.
Κορυφαίο παράδειγμα που αποδεικνύει τις μεγάλες αντιφάσεις και αντινομίες του ΠΑΣΟΚ είναι η τελευταία του κυβερνητική θητεία. Το πολιτικό κεφάλαιο που απέσπασε στις εκλογές του 2009 το κατασπατάλησε, ακολουθώντας μια πολιτική που βρισκόταν σε αναντιστοιχία με τις δυνατότητες της χώρας και της οικονομίας.
Ζώντας μέσα στην πολιτική φαντασίωση «λεφτά υπάρχουν», δεν μπόρεσε να αντιληφθεί τα αδιέξοδα και τα προβλήματα που είχαν συσσωρευτεί στον χώρο της οικονομίας. Στερούμενο στοιχειώδους πολιτικού σχεδίου, κατέφυγε σε αυτοσχεδιασμούς και σε παιδαριώδεις ενέργειες. Η έλλειψη στιβαρής πολιτικής διεύθυνσης το κατέστησε ευάλωτο σε παλινωδίες και αντιφάσεις, οι οποίες είχαν καταστροφικές συνέπειες και στη χώρα και στην οικονομία.
Η απουσία αντανακλαστικών, σε συνδυασμό με την παντελή έλλειψη επίγνωσης κινδύνου, το οδήγησαν σε ανερμάτιστες πολιτικές. Επιδεικνύοντας πρωτοφανή ελαφρότητα οδήγησε τη χώρα στο ΔΝΤ, συνάπτοντας ετεροβαρή μνημόνια με τους εταίρους και τους δανειστές μας χωρίς καμία στοιχειώδη διαπραγμάτευση.
Αποκομμένο από την πραγματικότητα, δεν κατάλαβε ότι οι επιλογές που είχε υιοθετήσει θα οδηγούσαν με μαθηματική ακρίβεια στην περαιτέρω επιδείνωση της κρίσης που αντιμετώπιζε ήδη η ελληνική οικονομία. Και το κυριότερο από όλα, δεν κατόρθωσε να καταθέσει το δικό του εθνικό σχέδιο για την έξοδο από την κρίση. Το έλλειμμα διακυβέρνηση ήταν εμφανές.
Ως εκ τούτου, ήταν φυσικό η κοινή γνώμη να ταυτίσει το ΠΑΣΟΚ με τις πιο αναποτελεσματικές, σκληρές και καταστροφικές επιλογές που ακολούθησε ποτέ ελληνική κυβέρνηση.
Παράλληλα, αδυνατώντας να υπερασπιστεί αυτονόητες και αναγκαίες θέσεις, όπως είναι οι διαρθρωτικές αλλαγές, οι αποκρατικοποιήσεις, οι μεταρρυθμίσεις, το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων κ.ά., η κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ το μόνο που έκανε ήταν να ενοχοποιήσει τα μνημόνια τροφοδοτώντας περαιτέρω φαινόμενα ακραίου λαϊκισμού, αριστερής και δεξιάς απόκλισης. Μάλιστα, η ενοχοποίηση αυτή χτύπησε κόκκινο μετά τη γενίκευση των οριζόντιων περικοπών, οι οποίες έδειχναν στην κοινή γνώμη ότι τα μνημόνια είναι συνώνυμα της δραστικής μείωσης των μισθών και των συντάξεων.
Οι αντιμνημονιακές κορώνες βρήκαν πρόσφορο έδαφος στην πλειονότητα των πολιτών, οι οποίοι βίωναν το φόβο και την ανασφάλεια, ενώ ταυτόχρονα οδήγησαν το ΠΑΣΟΚ σε ένα πρωτοφανές κλίμα ασφυξίας και απομόνωσης.
Το ΠΑΣΟΚ δεν έχει υποστεί απλά την φθορά που προκαλεί μια κακή κυβερνητική θητεία, αλλά έχει πληγεί ανεπανόρθωτα ο πολιτικο-ιδεολογικός του πυρήνας. Αμφισβητείται με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο η πολιτική του αξιοπιστία και φερεγγυότητα, καθώς και η ηθική του υπόσταση.
Είναι πλέον ένας απαξιωμένος πολιτικός οργανισμός που αντιμετωπίζει μια βαθιά κρίση, έχει χάσει την ζωτικότητα που επί πολλά χρόνια τον διέκρινε, έχει πάψει να παράγει νέες ιδέες, δεν διαθέτει αποθέματα ενέργειας, στερείται πολιτικού σχεδίου για το παρόν και το μέλλον της χώρας μας.
Η κυβερνησιμότητα του συνιστά παρελθόν και διατηρώντας τη σημερινή του μορφή δεν πρόκειται να την ανακτήσει ξανά, ενώ έχει απολέσει το στρατηγικό πλεονέκτημα που είχε να είναι ο πολιτικός εκφραστής του αποκαλούμενου φιλελεύθερου και ριζοσπαστικού κέντρου.
Συμπερασματικά, η κρίση δεν έχει χτυπήσει αλύπητα μόνο της οικονομία αλλά και το ίδιο το πολιτικό σύστημα. Έχει αποτελειώσει το ΠΑΣΟΚ που ξέραμε, έχει απελευθερώσει δυνάμεις που αργά ή γρήγορα θα αναζητήσουν νέα πολιτική έκφραση.