Εφημερίδα Η Αξία
23 Μαρτίου 2013
Το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης βρίσκεται αντιμέτωπο με τα ενδογενή του προβλήματα. Εδώ και δέκα χρόνια απώλεσε τη δυναμική που διέθετε. Η κοινοτική αλληλεγγύη έχει εξασθενήσει σημαντικά. Η νομισματική ένωση κλυδωνίζεται. Στην πολιτική ατζέντα, τόσο της Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και της Ευρωζώνης, κυριαρχούν τα εκρηκτικά δημοσιονομικά και διαρθρωτικά ζητήματα των κρατών-μελών τους.
Το ευρώ δεν αποτελεί πλέον τη συλλογική προσδοκία της συντριπτικής πλειονότητας των Ευρωπαίων πολιτών. Αντιθέτως, εγείρει αμφιβολίες, ακόμη και επιφυλάξεις, για την ανθεκτικότητά του. Η κρίση που διαπερνά τον ευρωπαϊκό Νότο, θέτει καίρια ερωτήματα για τις δυνατότητές του να αντεπεξέλθει στις δοκιμασίες που αντιμετωπίζει.
Η διάχυση της ύφεσης στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε συνδυασμό με τις πρωτοφανείς διαστάσεις που προσλαμβάνει η ανεργία, μπορεί να λειτουργήσει ως ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Οι δυσλειτουργίες, που είναι πλέον εμφανείς σε όλα τα επίπεδα του ευρωπαϊκού εποικοδομήματος, αλλά και η εμφάνιση ηγεμονικών συμπεριφορών, όπως αυτές της Γερμανίας, διαβρώνουν τη συνοχή και την αποτελεσματικότητα της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Γεγονός είναι πάντως ότι το υφιστάμενο μοντέλο της διακυβερνητικής συνεργασίας έχει δείξει τα όρια, τις αδυναμίες και τις ανεπάρκειές του. Δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να ανταποκριθεί στις σημερινές ανάγκες και απαιτήσεις. Είναι αδιέξοδο. Λειτουργεί ως όχημα για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ισχυρών και προηγμένων χωρών. Ενισχύει τις ηγεμονικές τάσεις και τον πατερναλισμό.
Αδυνατεί να συγκεράσει αντιτιθέμενα συμφέροντα και διαφορετικές επιδιώξεις, οξύνοντας τις ενδοπεριφερειακές αντιθέσεις και τους ανταγωνισμούς μεταξύ πλουσίων και φτωχών κρατών-μελών. Στην πραγματικότητα, συνιστά ένα ετεροβαρές σχήμα που στηρίζεται στη δύναμη των ισχυρών, ενώ ενέχει όλα τα στοιχεία της απορρύθμισης και της αποδιοργάνωσης. Όλα αυτά, σε συνδυασμό και με το υπαρκτό δημοκρατικό έλλειμμα, καθιστούν ζωτική ανάγκη τον στρατηγικό αναπροσανατολισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αν η Ένωση δεν υιοθετήσει πολιτικές που θα ενισχύουν τον ομοσπονδιακό της χαρακτήρα, θα ανακυκλώνει τα σημερινά της αδιέξοδα, απομειώνοντας και στην ουσία ευνουχίζοντας το εγχείρημα της ενοποίησης. «Όποιος χτίζει ένα φρούριο για να καταφύγει εκεί, φυλακίζεται από τα ίδια του τα τείχη και χάνεται», έγραφε σαρκαστικά ο Μακιαβέλι. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η ενίσχυση φαινομένων ευρωσκεπτικισμού. Η πλειονότητα των ευρωπαίων πολιτών νιώθει εντελώς ξένη -έως και εχθρική- προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Θεωρεί αυτή και την Ευρωζώνη υπεύθυνες για τα εκρηκτικά προβλήματα της οικονομίας, της ανεργίας, της φτωχοποίησης, της υπανάπτυξης.
Στη συνείδησή της η Ένωση έχει ταυτιστεί με τις πιο ακραίες νεοφιλελεύθερες επιλογές, με την επικράτηση ενός πρωτοφανούς οικονομικού εξτρεμισμού, ο οποίος ακυρώνει κοινωνικές κατακτήσεις, αποδομεί τις εργασιακές σχέσεις και απορυθμίζει την αγορά, οδηγώντας την σε πρωτοφανή επίπεδα ύφεσης.
Σε αυτή την Ευρώπη, η οποία, συν τοις άλλοις, έχει μετατραπεί σε έναν σκληρό γραφειοκρατικό μηχανισμό που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις στοιχειώδεις ανάγκες τους, οι πολίτες γυρίζουν την πλάτη γιατί βλέπουν το μέλλον τους να διαγράφεται όλο και πιο δυσοίωνο.
Εξάλλου, είναι γεγονός πως η ευρωπαϊκή ελίτ δεν αντιλαμβάνεται ότι οι πολιτικές της οδηγούν αναπόφευκτα σε μια πρωτοφανή οικονομική και κοινωνική κρίση. Παγιδευμένη σε λογικές οικονομισμού, αποδεσμεύει τη δημοσιονομική εξυγίανση από την ανάγκη ενίσχυσης και ανάπτυξης της ευρωπαϊκής οικονομίας. Δεν επιδιώκει μόνο την επιβολή κανόνων για την οικονομία της αγοράς, αλλά θέλει να επιβάλει και το μοντέλο της κοινωνίας της αγοράς, αδιαφορώντας πλήρως για τις καταστροφικές συνέπειες. Με τις ιδεοληπτικές αυτές εμμονές, οι χώρες του Νότου αλλά και της Ανατολικής Ευρώπης, οδηγούνται στην οικονομική άπνοια και ασφυξία.
Αποκομμένοι από την κοινωνική πραγματικότητα, οι εκπρόσωποι της ευρωπαϊκής ελίτ γίνονται έρμαια εκείνων των δυνάμεων που έχουν ως στόχο να ηγεμονεύσουν και να κυριαρχήσουν στον ευρωπαϊκό χώρο. Η εικόνα αυτή γίνεται ολοένα και πιο έντονη με τις αποφάσεις που επιβάλλονται από τους ισχυρούς στους αδύναμους.
Οι πρόσφατοι χειρισμοί του Eurogroup για την Κύπρο, εκτός από αψυχολόγητοι, είναι και άκρως αποκαλυπτικοί. Πέρα όμως από αυτό, το οικοδόμημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης, στο βαθμό που δεν αλλάζουν οι πολιτικές που επικρατούν, οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια σε αδιέξοδο, αυτοϋπονομεύεται και εκφυλίζεται. Όσο δεν αντιμετωπίζονται οι ατέλειες της νομισματικής ένωσης, τόσο αυτές θα διαβρώνουν τα θεμέλια του οικοδομήματος, αφήνοντας και την ίδια μετέωρη.
Η νομισματική ενοποίηση χωρίς ενιαία οικονομική βάση, σε μια κοινή οικονομική διακυβέρνηση, είναι κάτι σαν τον τετραγωνισμό του κύκλου – δεν υφίσταται. Το έλλειμμα της οικονομικής ενοποίησης δεν στέκεται μόνο τροχοπέδη στην επιτάχυνση των ρυθμών ανάπτυξης, αλλά και ακυρώνει τις όποιες αναπτυξιακές δυνατότητες διαθέτει η κάθε χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωζώνης. Αυτό επιβεβαιώνει και η κρίση που έχει ξεσπάσει στις χώρες του Νότου.
Συνοπτικά, οι αρρυθμίες που εμφανίζει το εγχείρημα της ευρωπαϊκής ενοποίησης δεν είναι πρόσκαιρο φαινόμενο, ούτε αντιμετωπίζονται εύκολα. Οφείλονται στις μονομέρειες, στις ανεπάρκειες και στις ιδεοληψίες των νεοφιλελεύθερων και αντιευρωπαϊκών πολιτικών που κυριαρχούν τα τελευταία χρόνια και απειλούν να τινάξουν την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση στον αέρα.
Σήμερα η Ένωση στερείται ευρωπαϊστών. Οι ηγεσίες που διαχειρίζονται την τύχη της αφενός είναι ανεπαρκείς και αφετέρου δεν πιστεύουν στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Εξ ου και οι εθνικοί ανταγωνισμοί, οι ηγεμονικές συμπεριφορές, οι ανορθολογικές πολιτικές, που ενισχύουν αντί να αμβλύνουν τις ανισομέρειες και τις αντιθέσεις μεταξύ των χωρών-μελών.