Εφημερίδα Η Αξία
17 Νοεμβρίου 2012
Παρακολουθώντας καρέ καρέ τη συνεχή κατάρρευση και αποσύνθεση του ΠΑΣΟΚ, δεν μπορεί να μην αναρωτηθείς τι έχει συμβεί με αυτό το κόμμα. Το κόμμα που κυβέρνησε τη χώρα πάνω από είκοσι χρόνια, που πέρασε σκληρές δοκιμασίες, που βρέθηκε αρκετές φορές στα πρόθυρα της διάσπασης, αλλά άντεξε, διατηρώντας σταθερή τη συνοχή και την ανθεκτικότητά του.
Μεσουρανώντας επί πολλά χρόνια στην πολιτική σκηνή του τόπου, οδεύει σήμερα προς τη δύση. Ο δρόμος που ακολουθεί φαίνεται να είναι χωρίς επιστροφή. Η κοινωνική και πολιτική του βάση έχει αποδιαρθρωθεί. Ένα πολύ μεγάλο κομμάτι των δυνάμεων που προσέβλεπαν σε αυτό και το στήριξαν, βρίσκονται ήδη στον ΣΥΡΙΖΑ ως πολιτικοί πρόσφυγες. Το υπόλοιπο έχει διαχυθεί παντού. Εχει γίνει κομμάτια και θρύψαλα. Ως εκ τούτου, όποιοι θεωρούν ότι είναι εφικτή η επανασυγκόλληση του, ματαιοπονούν. Είναι σαν να επιχειρούν να τετραγωνίσουν τον κύκλο.
Κι ενώ ο κατακερματισμός του δεν επιδέχεται αμφισβητήσεις, τα εναπομείναντα στελέχη του ΠΑΣΟΚ είτε αρνούνται να συμφιλιωθούν με το τετελεσμένο είτε δεν καταλαβαίνουν τι έχει συμβεί. Αξιοσημείωτο μάλιστα είναι ότι μετά τα δύο εκλογικά ναυάγια που έχουν υποστεί δεν επιχείρησαν μια στοιχειώδη αποτίμηση. Δεν έχει καν ανοίξει μια συζήτηση για το τι έγινε και πού οφείλεται η κατάρρευση τού άλλοτε πιο ισχυρού και μαζικού κόμματος της Μεταπολίτευσης.
Κλείνοντας τα μάτια στην αλήθεια, έχουν εφεύρει το επιχείρημα ότι το ΠΑΣΟΚ σήκωσε δυσανάλογα βάρη από αυτά που του αναλογούσαν. Ερμηνεύοντας με αυτό τον τρόπο την πρωτοφανή πολιτική τους απόρριψη, όχι μόνο δεν βοηθούν τον εαυτό τους να καταλάβει τι έχει συμβεί, αλλά έρχονται και σε πλήρη αντίθεση με μια μεγάλη κατηγορία πολιτών που τους πίστεψε και τους ακολούθησε.
Οι πολίτες ωστόσο έχουν αντιληφθεί τι συνέβη. Βιώνοντας καθημερινά την κρίση στο πετσί τους, διαπίστωσαν την ανεπάρκεια και ανικανότητα της τελευταίας κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, που χειρίστηκε την τύχη της χώρας και της οικονομίας κατά την περίοδο 2009 – 2011. Παράλληλα ταύτισαν το ΠΑΣΟΚ με τα τραγικά οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα που δημιουργήθηκαν και του πίστωσαν τη χρεοκοπία της χώρας.
Ωστόσο το ΠΑΣΟΚ ήταν ένα γνήσιο πολιτικό προϊόν της μεταπολίτευσης. Εξέφραζε τις αντιφάσεις και τις αντινομίες μιας κοινωνίας που ποτέ δεν έκλεισε τους λογαριασμούς της με την κοινωνικοοικονομική υστέρηση. Όλη η διαδρομή του, καθώς και η πολύχρονη διακυβέρνησή του, συνοδεύτηκε από έντονες παραδοξολογίες.
Δεν είναι τυχαίο ότι η δυναμική του ρεύματος της αλλαγής του ’81, αντί να διαμορφώσει σταθερές δομές αναδιανομής του κοινωνικού πλούτου, εξασθένησε. Το ίδιο συνέβη και με το αποκαλούμενο εγχείρημα του εκσυγχρονισμού, το οποίο υπονομεύτηκε εκ των έσω, αφήνοντας την επιτυχία της ΟΝΕ στον αέρα.
Όμως και στη μία και στην άλλη περίπτωση, οι σχέσεις του ΠΑΣΟΚ με ευρύτερες κοινωνικές δυνάμεις παρέμεναν στέρεες. Είτε γιατί στηρίχθηκαν σε μια διαχειριστική πολιτική παροχών και λαϊκισμού, όπως συνέβη στην πρώτη περίοδο, είτε γιατί άνοιγαν προοπτικές στη χώρα και στην κοινωνία, όπως συνέβη στη δεύτερη. Βέβαια σε καμία περίπτωση τα προβλήματα των στρεβλώσεων και της υπανάπτυξης δεν αντιμετωπίστηκαν ουσιαστικά και αποτελεσματικά. Παρέμειναν έντονα, διευρύνοντας την απόκλιση της χώρας από το ευρωπαϊκό κεκτημένο και επιδεινώθηκαν από τη διεθνή κρίση.
Αδυνατώντας να αντιληφθεί το μεγάλο αυτό πρόβλημα, ο Γιώργος Παπανδρέου αναλώθηκε κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του σε αυτοσχεδιασμούς και σε ανερμάτιστες πολιτικές, οι οποίες είχαν καταστροφικές συνέπειες για τη χώρα και την οικονομία. Στερούμενος στρατηγικής πρότασης επιδόθηκε σε ρητορική και σε τερτίπια, φτάνοντας στο σημείο να θέτει υπό αίρεση ακόμη και τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τις συνέπειες της πολιτικής Παπανδρέου τις λούστηκε εξ ολοκλήρου το ΠΑΣΟΚ με την κοινωνική συρρίκνωση και εκλογική του καταβαράθρωση.
Η αλλαγή της ηγεσίας δεν σηματοδότησε κάποια στοιχειώδη τομή απέναντι στην τελευταία κυβερνητική του θητεία. Η ανάδειξη του Βενιζέλου εκλαμβάνεται ως συνέχεια της πολιτικής του προκατόχου του. Η παρουσία του δεν προσθέτει κάτι διαφορετικό.
Δεν φαίνεται να έχει στρατηγική ανάταξης του βαριά τραυματισμένου κόμματος, την αρχηγία του οποίου ανέλαβε. Ίσως και να μην την πιστεύει πραγματικά ο ίδιος. Γιατί αν θεωρείς ότι το ΠΑΣΟΚ είναι μια «φούσκα της μεταπολίτευσης», όπως υποστήριξε στενός του συνεργάτης, τότε το μόνο που μπορείς να κάνεις είναι να επισφραγίσεις το ιστορικό του τέλος.
Αν όμως θεωρείς ότι το κόμμα που κλήθηκες να διευθύνεις είναι ανατάξιμο, τότε επεξεργάζεσαι και υλοποιείς μια στρατηγική που θα το κρατήσει ζωντανό στην πολιτική ζωή. Την απουσία μιας τέτοιας στρατηγικής και ενός στοιχειώδους σχεδίου δεν την υποκαθιστά η ρητορική και τα μικροπολιτικά τεχνάσματα.
Η δημοσκοπική καθίζηση του ΠΑΣΟΚ δεν είναι τυχαίο γεγονός. Μετά τις εκλογές οι πολίτες δεν έχουν ακούσει κάτι διαφορετικό από τη νέα ηγεσία. Το μόνο που βλέπουν είναι ο εναγκαλισμός με το παρελθόν, η ένδεια προτάσεων και η αδυναμία να εκπέμψει ένα νέο πολιτικό μήνυμα.
Η κρίση που αντιμετωπίζει το ΠΑΣΟΚ έχει πλήξει τη βιωσιμότητά του. Το πρόβλημα της απονομιμοποίησής του δεν αντιμετωπίζεται με τακτικισμούς και στρατηγικές φούσκας. Η απουσία πολιτικού αφηγήματος, σε συνδυασμό με την αδυναμία του να υπερβεί το παρελθόν, καθιστά αδύνατη την οποιαδήποτε προσπάθεια ανασύστασής του.
Το ΠΑΣΟΚ που γνωρίζαμε έχει αυτοκαταλυθεί. Ωστόσο ο χώρος που αυτό εξέφραζε παραμένει πολιτικά ακέφαλος. Το ζητούμενο είναι ποιες δυνάμεις και με ποιο σχέδιο θα επιχειρηθεί μια νέα θεμελίωση της αποκαλούμενης σοσιαλδημοκρατίας.